Truyền thuyết Mullah Omar
Vài tuần trước, một câu chuyện gây chấn động đã lan khắp hàng ngũ Taliban: một video mới ghi hình Mullah Mohammed Omar đang bắn một khẩu Kalashnikov. Những kẻ nổi loạn hoan hỉ vì họ đã không nghe nói về vị thủ lĩnh ẩn dật của mình từ cuối năm 2001, khi Mullah Omar bỏ chạy về vùng núi Kandahar phía Đông Afghanistan để lánh một đợt oanh tạc của Mỹ.
Tuy nhiên, niềm vui ngắn chẳng tày gang. Không ai nhớ được Mullah Omar đã tái xuất hiện bao nhiêu lần trong 9 năm qua, nhưng kết cục thì luôn giống nhau: tin đồn có một video mới, thông cáo được ký kết, hoặc đoạn băng ghi âm hóa ra chỉ là một sản phẩm tưởng tượng sinh ra từ những cuộc trò chuyện bất cẩn và mong muốn thái quá. Sau đó lại là những câu hỏi dai dẳng: Mullah Omar ở đâu? Ông ta còn sống không? Có đúng đó là ông ta không? Nếu không phải vậy thì đó là ai?
Câu trả lời rõ ràng cho những câu hỏi này sẽ quyết định liệu Taliban sẽ đứng vững hay thất bại. Nhiều chuyên gia cho rằng lòng trung thành tuyệt đối với Mullah Omar là yếu tố gắn kết trong Taliban. Thực tế, các chỉ huy và chiến binh của nhóm đều nói họ chiến đấu vì vị thủ lĩnh tôn giáo mà họ gọi là Amir-ul-Momineen - "thủ lĩnh của niềm tin". "Tất cả mọi thành viên Taliban đều biết rằng tinh thần và sự đoàn kết của phe nổi loạn đều phụ thuộc vào Mullah Omar," một nhân vật cao cấp của Taliban nói. "Tất cả chúng tôi đều chiến đấu vì ông ấy". Thiếu niềm tin vào vai trò lãnh đạo của Mullah Omar, Taliban sẽ tan rã thành các nhóm và phe phái đối địch.
Có gần chục chỉ huy Taliban được phỏng vấn nói rằng sự im lặng của Omar đã trở thành một đề tài nóng bỏng trong hàng ngũ lãnh đạo Taliban. Hầu hết các chiến binh có đẳng cấp của Taliban vẫn nói rằng Omar còn sống và lãnh đạo họ. Họ nói như vậy vì các thủ lĩnh muốn giữ cho "truyền thuyết" tồn tại và vì bất kỳ gợi ý nào đó trong hàng ngũ rằng Omar đã chết, hay không nắm quyền kiểm soát, đều khiến người phát ngôn trở thành một kẻ không có niềm tin, hay thậm chí còn là gián điệp.
Rất khó tìm hiểu được làm cách nào Mullah Omar lại giành được sự tận tụy như vậy. Ngoài khả năng là một thủ lĩnh tôn giáo, ông ta chẳng có gì đặc biệt ấn tượng cả, Rahimullah Yusufzai, phóng viên người Pakistan, nói. Theo Yusufzai, người từng gặp và phỏng vấn Mullah Omar 10 lần trước khi ông ta bỏ trốn, thì vị Thủ lĩnh Taliban không thể hiện được sự tinh tế về mặt tri thức, nhìn nhận tất cả mọi vấn đề rất đơn giản. Thậm chí khi nắm quyền lực, ông ta cũng hiếm khi xuất hiện trước công chúng và chỉ mạo hiểm rời nhà mình ở Kandahar tới Kabul một lần duy nhất. Nhưng những kẻ theo Mullah Omar thì vẫn nói về ông ta với sự thành kính. "Chúng tôi tin Mullah Omar luôn ở bên chúng tôi cho dù chúng tôi không nhìn thấy hay nghe nói về ông ấy", một chỉ huy du kích cao cấp ở tỉnh Paktia nói.
Khi niềm tin lung lay
Thái độ hoài nghi ngày càng gia tăng liên quan đến mọi chỉ thị được ban hành nhân danh Omar. Một bộ quy tắc ứng xử của Taliban đã được ban hành nhân danh Mullah Omar vài lần, gần đây nhất là mùa hè năm ngoái, ra lệnh cho các chiến binh "tránh gây thương vong cho dân thường". Nhưng điều này đã bị phớt lờ trong các vụ đánh bom tự sát và các cuộc tấn công bằng thiết bị nổ tự tạo (IED). Hơn 1.000 dân thường đã bị giết trong năm nay, hơn 60% số đó là do Taliban. "Không phải tất cả mọi người đều tin tưởng rằng những mệnh lệnh này là của Mullah Omar. Đó là lý do vì sao chúng tôi không thể ngăn chặn được những việc này," Gul Ahmad, một phó chỉ huy ở miền Trung Afghanistan, nói. "Mullah Omar có thể làm mọi việc khác đi chỉ bằng một thông điệp ghi âm, "vị chỉ huy ở Paktia này cho biết.
Mười tám tháng trước, một mệnh lệnh được cho là do Mullah Omar ký xuất hiện, thúc giục lực lượng Taliban ở Pakistan ngừng tấn công các mục tiêu quân sự của Pakistan và tập chung tấn công người Mỹ ở Afghanistan. Nhiều binh lính nổi loạn nghĩ rằng bức thư này không phải do thủ lĩnh của họ mà là do Giám đốc Cơ quan tình báo (ISI) của Pakistan viết. Thậm chí một số người nói rằng mệnh lệnh có thể là của người Mỹ giả mạo. Tháng 6 vừa qua, các sĩ quan NATO ở Kabul tuyên bố rằng lực lượng Liên quân đã chặn được một bức điện từ Mullah Omar ra lệnh cho người của ông ta "bắt và giết dân thường Afghan, kể cả phụ nữ, làm việc cho các lực lượng nước ngoài"-vi phạm trực tiếp quy tắc ứng xử đã ban hành trước đó. Thiếu tướng NATO Josef Blotz nói rằng ông ấy tin chắc "100 phần trăm" bức thư là của Mullah Omar. Tuy nhiên, Taliban cho rằng đó là một phần trong chiến dịch tâm lý chiến của Liên quân để hạ uy tín của phe này trong mắt người Afghanistan.
Có lẽ Mullah Omar bí ẩn - nếu thực tế ông ta còn sống và tự do - đang đợi chờ thời điểm thích hợp để xuất hiện. Nhưng lúc này, những rạn nứt trong hàng ngũ của Taliban ngày càng sâu thêm. Trừ phi Omar xuất hiện sớm, nếu không mọi hy vọng trở lại nắm quyền lực của ông ta sẽ biến mất giống như hình ảnh của ông ta vậy.
Xuân Hồng (Theo Newsweek)