Khủng bố có nguyên nhân nào khác?

Lòng thù hận và sự mù quáng tôn giáo không đủ để giải thích tại sao nhiều người Hồi giáo gia nhập các tổ chức khủng bố. 
Theo dõi Baoquocte.vn trên
TIN LIÊN QUAN
khung bo co nguyen nhan nao khac Pháp: Người dân ủng hộ dự luật chống khủng bố của chính phủ
khung bo co nguyen nhan nao khac Đức xét xử giáo sĩ cực đoan chuyên chiêu mộ lực lượng cho IS

Để hiểu rõ hơn động cơ khủng bố, các nhà nghiên cứu đã đưa ra những giả thuyết khác nhau, liên quan đến tận gốc rễ vấn đề khủng bố. Nếu muốn chiến thắng trong cuộc chiến toàn cầu chống khủng bố, các quốc gia cần phải hiểu họ đang chống lại cái gì và biết được đối tượng họ phải đương đầu là ai.

khung bo co nguyen nhan nao khac
Hình ảnh được ghi lại tại nơi tưởng niệm các nạn nhân vụ đánh bom khủng bố, ngày 23/3/2016, ở Brussels (Bỉ). (Nguồn: Reuters)

Gần đây, tạp chí New Scientist đã đưa ra loạt bài nghiên cứu khoa học liên quan đến chủ đề động cơ khủng bố với mục đích “biết để hiểu, chứ không phải để bào chữa cho các hành vi khủng bố”. Khác với các tài liệu truyền thống, đây là kết quả của các nghiên cứu dựa trên những dữ liệu đáng tin cậy, thu thập qua những chuyến đi thực địa của các nhà khoa học. Những dữ liệu này được phân tích theo các phương pháp khoa học nhằm trả lời câu hỏi tưởng chừng đơn giản nhưng rất phức tạp: kẻ khủng bố là cá nhân “cuồng tôn giáo, bị tẩy não, hay đơn giản là chỉ là kẻ có bản chất bất lương?”. Sau đây là một vài nghiên cứu đáng chú ý trong lĩnh vực này với những kết luận rất khác nhau.

Nhận dạng khủng bố

Nhiều thập kỷ qua, Mark Sageman - nhà tâm lý, bác sĩ pháp y chuyên về các vụ án hình sự và khủng bố - đã nghiên cứu chủ đề “Thế nào là kẻ khủng bố?”. Năm 2005, ông xuất bản cuốn sách “Hiểu các mạng lưới khủng bố” (Understanding terror networks). Đây là kết quả nghiên cứu của ông trong nhiều năm với 172 kẻ khủng bố Hồi giáo. Mark Sageman đặc biệt quan tâm đến động cơ khủng bố của các cá nhân này và kết luận: không thể nhìn nhận chủ nghĩa khủng bố như các động cơ mang tính tôn giáo, hệ tư tưởng hay vấn đề tâm lý cá nhân. Ông nhấn mạnh: “Không có cá nhân sinh ra với bản chất khủng bố, chỉ có những cá nhân thực hiện các hành vi khủng bố”. Kết quả nghiên cứu của Mark Sageman đã đặt ra rất nhiều khó khăn cho công việc xây dựng “đặc điểm của những kẻ khủng bố” – điều mà nhiều quốc gia đang làm trong cuộc chiến chống khủng bố. Việc này nhằm nhận dạng các cá nhân mang ít/nhiều nguy cơ thực hiện hành vi khủng bố, ngăn chặn trước khả năng con người có thể đi theo xu hướng khủng bố.

Không khác lắm với nghiên cứu của Mark Sageman, Martha Crenshaw - giảng viên đại học tại Mỹ, trong cuốn sách “Nguyên nhân khủng bố” (1981) cũng cho rằng, tất cả khủng bố đều là những người …bình thường (về mặt tâm lý). Bà đưa ra kết luận trên sau khi nghiên cứu các tổ chức khủng bố người Nga, Ireland, Israel, xứ Basque ở Tây Ban Nha và Algeria. Martha Crenshaw nhấn mạnh trẻ con sinh ra trong các gia đình khá giả dễ bị thu hút bởi các tổ chức khủng bố hơn. Vì thế hiện nay, rất nhiều tổ chức khủng bố đang được điều hành bởi các trí thức từng được đào tạo tại các trường có tiếng tăm, ví như thủ lĩnh Al-Qaida Ayman Al-Zawahiri vốn là bác sĩ có tiếng.

Động cơ khủng bố là chủ đề quan tâm của nhiều nhà nghiên cứu. Điều gì làm cho một người có thể sẵn sàng chết vì lý tưởng? Câu hỏi này thu hút Scott Atran - nhà nghiên cứu nhân loại học đang làm việc tại Trung tâm xử lý các xung đột không thể giải quyết của Đại học Oxford. Scott Atran đã đi thực địa tại nhiều khu vực bị khủng bố tàn phá nhất, như Mosul chẳng hạn. Ông đưa ra câu trả lời gồm hai khía cạnh. Ông cho rằng khủng bố Hồi giáo không chỉ nhìn nhận bản thân như hòa mình vào “bản sắc nhóm”, mà còn theo đuổi các “giá trị thiêng liêng”, thường là tôn giáo. Scott Atran nhận thấy thành viên của tổ chức khủng bố mà có các “giá trị” này thường được nhìn nhận bởi các thành viên khác như là người có sức mạnh tinh thần đặc biệt, cao quý hơn nhiều sức mạnh thể chất. Vì các giá trị đó, những kẻ khủng bố sẵn sàng từ bỏ mối liên hệ giữa bản thân với “nhóm” hay “cộng đồng” mà trước đây chúng gắn liền. Để giải thích điều này, Scott Atran cho là phải nhìn kẻ khủng bố như cá nhân “hết mình” (vì các giá trị thiêng liêng) chứ không phải là cá nhân “lý tính”. Do vậy, để tiếp cận và ngăn chặn khủng bố, cần phải đưa ra các cách giải thích khác về “giá trị thiêng liêng”. Scott Atran lấy ví dụ một imam (thầy cả của đạo Hồi) từng hợp tác với Daech nhưng đã từ bỏ tổ chức này vì không đồng tình với định nghĩa “thánh chiến” của nó. Theo người này, thánh chiến có thể diễn ra bằng các trao đổi, thuyết phục phi bạo lực.

khung bo co nguyen nhan nao khac
Binh lính thuộc tổ chức Nhà nước Hồi giáo tự xưng (IS). (Nguồn: BusinessInsider)

Vấn đề tâm lý?

Không khó để nhận ra những kẻ khủng bố thường có mối quan hệ gia đình, bạn bè mật thiết trong một nhóm nhỏ, thường có đặc điểm văn hóa, dân tộc, tôn giáo, chính trị hoặc bộ tộc. Cái nhìn từ trong nhóm ra ngoài có vẻ lý tính: những kẻ khủng bố bảo vệ các cá nhân trong nhóm chống lại những yếu tố bên ngoài. Chủ nghĩa khủng bố là một biện pháp quan hệ quân sự hóa phục vụ mục đích lớn hơn: khủng bố không phải là niềm tin tôn giáo hay hệ tư tưởng lớn, nó là chiến lược chính trị. Rõ ràng,  phần lớn các cá nhân có cùng mục đích chính trị đều không mong thực hiện các hành vi bạo lực nhằm vào người vô tội, nhưng lại có một số ít người đi theo con đường này. Vì thế, vẫn có những nhà nghiên cứu không ngại ngần đi sâu tìm hiểu nguyên nhân mang tính tâm lý trong các hành vi khủng bố.

Andrew Silke, nhà tội phạm học tại Đại học Bắc London đã có nhiều thời gian tiếp xúc với các tay khủng bố thánh chiến Hồi giáo đang bị giam giữ tại Anh, cho biết: “Khi tôi hỏi tại sao họ tham gia khủng bố, câu trả lời đầu tiên là ý thức hệ. Nhưng khi tôi đề nghị họ nói về việc họ tham gia các tổ chức này như thế nào, họ kể cho tôi nghe những rạn nứt gia đình, các vấn đề ở trường học, các biến cố cá nhân, sự phân biệt đối xử trong công việc, lòng hận thù muốn trả thù cho những nạn nhân là người Hồi giáo”. Tuy nhiên, theo ông Silke, “các cơ quan chống khủng bố không muốn nghe thấy rằng có những cá nhân trở thành khủng bố bởi vì anh em trai bị cảnh sát đánh đập hay do các trận dội bom ở Mosul đã giết bao nhiêu thường dân Hồi giáo… Nhiều người cho là cần bỏ qua khía cạnh tâm lý của vấn đề này”. 

Nhà báo người Lebanon Haem Al Amin cho biết, những kẻ khủng bố thánh chiến đều có những người cha dữ dằn và thường xuyên vắng nhà, những người mẹ bao bọc, che chở và phải gánh vác mọi việc trong gia đình. Trong nhiều video, những kẻ khủng bố nói về mẹ với sự trìu mến, khác hoàn toàn với các hành động man rợ nhằm vào người vô tội. Dường như người mẹ luôn thể hiện khía cạnh tích cực của vấn đề, còn người cha đại diện cho tất cả những gì tệ nhất của xã hội. Nhận định này được chứng minh qua phần lớn các trường hợp thanh niên gia nhập lực lượng khủng bố Daech để trả thù cho mẹ.

Sau hàng loạt vụ tấn công khủng bố ở châu Âu, Bộ trưởng Nội vụ Pháp Gérard Collomb đã đưa vấn đề tâm lý khủng bố ra bàn bạc và đề nghị các chuyên gia tâm lý tham gia hỗ trợ cơ quan chức năng trong việc điều tra, phát hiện khủng bố. Điều này đã gây nên làn sóng phản đối từ các …nhà tâm lý. Theo họ, đây là ý tưởng “không phù hợp, thậm chí rất nguy hiểm”. Ông Pierre-Michel Llorca, Trưởng khoa Tâm lý của bệnh viện Clermont Ferrand cho rằng: “khái niệm sự giống nhau giữa hành vi của một kẻ khủng bố và của một người bị bệnh tâm lý là hoàn toàn không có cơ sở”. Vụ việc càng ầm ĩ hơn khi ông Bộ trưởng tuyên bố 30% những cá nhân bị lôi kéo theo con đường khủng bố là những người có vấn đề về tâm lý.

Tương tự, ở Anh, Prevent là chương trình do Chính phủ nước này thực hiện, nhằm ngăn chặn các cá nhân xích lại gần các tổ chức khủng bố hay thực hiện hành vi khủng bố. Theo đó, các cơ quan nhà nước và trường học phải thông báo với cơ quan chức năng những đối tượng khả nghi, có nguy cơ bị lôi kéo, xúi giục vào các hoạt động khủng bố. Một số tổ chức nhân quyền đã phản đối mạnh mẽ chương trình này, cho rằng nó mang tính phân biệt chủng tộc, bài Hồi giáo, không hiệu quả và thậm chí gây nhiều tác hại hơn là có lợi.

Nhà nghiên cứu xã hội học Vera Mironova đã đến Mosul - thành phố phía Bắc Iraq - để gặp, nghe và nghi chép lại những vấn đề liên quan đến khủng bố. Cô chỉ ra rằng trên thực tế, những kẻ khủng bố ở Mosul đều đến từ những gia đình nghèo khó và kinh tế là lý do đầu tiên để họ tham gia "thánh chiến". Gia nhập khủng bố, những người này sẽ được trả lương, có bảo hiểm y tế, đồng thời nếu chết trên chiến trường, gia đình họ sẽ nhận được một khoản tiền đền bù. Như vậy, nghiên cứu của cô cho thấy khủng bố không luôn luôn đi kèm với niềm tin tôn giáo. 

khung bo co nguyen nhan nao khac Instagram bị sử dụng để truyền bá tư tưởng khủng bố

Những kẻ này dùng tính năng "mẩu chuyện" trên ứng dụng Instagram để truyền bá các tư tưởng khủng bố.

khung bo co nguyen nhan nao khac Làn sóng "khủng bố điện thoại" tiếp diễn tại Nga

Làn sóng “khủng bố điện thoại” thông báo nặc danh về các vụ đặt bom tại địa điểm công cộng ở Nga vẫn không có ...

khung bo co nguyen nhan nao khac Iran bác bỏ cáo buộc tài trợ khủng bố của Saudi Arabia

Ngày 11/9, Người phát ngôn Bộ Ngoại giao Iran đã phản bác cáo buộc của Saudi Arabia cho rằng Tehran tài trợ cho khủng bố ...

Thiên Kim

Đọc thêm

Đại sứ Ngô Đức Mạnh: Kết quả bầu cử Tổng thống Nga và những điều sẽ đến...

Đại sứ Ngô Đức Mạnh: Kết quả bầu cử Tổng thống Nga và những điều sẽ đến...

Kết quả bầu cử cho thấy nước Nga sẽ không có xáo trộn lớn về mặt chính sách, đường hướng phát triển đất nước Nga trong thời gian tới.
Bài tarot hôm nay 20/3/2024: Hé lộ những bí ẩn của bạn trong chuyện tình yêu?

Bài tarot hôm nay 20/3/2024: Hé lộ những bí ẩn của bạn trong chuyện tình yêu?

Hãy chọn một lá bài tarot dưới đây để khám phá xem những bí ẩn của bạn trong chuyện tình yêu là gì nhé!
Mức đóng BHXH, BHTN, BHYT năm 2025 khi sửa Luật Bảo hiểm xã hội, Luật Việc làm, Luật Bảo hiểm y tế

Mức đóng BHXH, BHTN, BHYT năm 2025 khi sửa Luật Bảo hiểm xã hội, Luật Việc làm, Luật Bảo hiểm y tế

Có phải từ năm 2025, mức đóng BHXH, bảo hiểm thất nghiệp, BHYT sẽ có những thay đổi lớn khi sửa Luật Bảo hiểm xã hội, Luật Việc làm, Luật ...
Giờ Trái đất năm 2024: Tắt đèn vào giờ nào, ngày nào?

Giờ Trái đất năm 2024: Tắt đèn vào giờ nào, ngày nào?

Giờ Trái đất năm 2024 sẽ diễn ra từ 20h30-21h30, thứ Bảy, ngày 23/3.
Cập nhật bảng giá xe Yamaha YZF-R15 mới nhất tháng 3/2024

Cập nhật bảng giá xe Yamaha YZF-R15 mới nhất tháng 3/2024

Bảng giá xe Yamaha YZF-R15 mới nhất tháng 3/2024 tại các đại lý trên cả nước được cập nhật chi tiết trong bài viết dưới đây.
Giá iPhone 14 Pro và  iPhone 14 Pro Max tăng cao vì khan hàng

Giá iPhone 14 Pro và iPhone 14 Pro Max tăng cao vì khan hàng

Giá bán của bộ đôi iPhone 14 Pro và iPhone 14 Pro Max liên tục tăng trong vài tháng trở lại đây do nguồn cung khan hiếm.
Ngoại trưởng Mỹ đến Philippines

Ngoại trưởng Mỹ đến Philippines

Ngoại trưởng Mỹ Antony Blinken đã tới thủ đô Manila của Philippines và sẽ có cuộc gặp ba bên với những người đồng cấp nước chủ nhà và Nhật Bản.
Khủng hoảng Haiti: Washington nói tình huống nhân đạo 'thảm khốc nhất', cả nghìn người Mỹ tìm cách tháo chạy

Khủng hoảng Haiti: Washington nói tình huống nhân đạo 'thảm khốc nhất', cả nghìn người Mỹ tìm cách tháo chạy

Khoảng 1.000 công dân Mỹ yêu cầu Bộ Ngoại giao nước này hỗ trợ để rời Haiti, trong bối cảnh khủng hoảng nghiêm trọng tại quốc gia Mỹ Latinh.
Vừa phóng tên lửa đạn đạo, Triều Tiên lại tung vũ khí 'siêu mạnh duy nhất trên thế giới'

Vừa phóng tên lửa đạn đạo, Triều Tiên lại tung vũ khí 'siêu mạnh duy nhất trên thế giới'

Chủ tịch Triều Tiên Kim Jong-un đã chỉ đạo cuộc huấn luyện sử dụng pháo phản lực phóng loạt cỡ nòng 600 mm.
Xung đột ở Dải Gaza: Israel tiêu diệt nhân vật Hamas quan trọng, Tổng thống Biden hành động, các bên nối lại đàm phán

Xung đột ở Dải Gaza: Israel tiêu diệt nhân vật Hamas quan trọng, Tổng thống Biden hành động, các bên nối lại đàm phán

Tổng thống Mỹ và Thủ tướng Israel có cuộc điện đàm song phương đầu tiên sau hơn 1 tháng, trong bối cảnh căng thẳng liên quan xung đột ở Dải Gaza.
Mỹ muốn đàm phán với Nga và Trung Quốc, không cần điều kiện tiên quyết, Moscow nói gì?

Mỹ muốn đàm phán với Nga và Trung Quốc, không cần điều kiện tiên quyết, Moscow nói gì?

Đại sứ Mỹ tại Liên hợp quốc cho biết, nước này đã đề xuất với Nga và Trung Quốc khởi động đàm phán về kiểm soát vũ khí.
Ukraine phản pháo tuyên bố của Tổng thống Nga, tính tìm kiếm sự hỗ trợ từ quốc gia châu Á tỷ dân

Ukraine phản pháo tuyên bố của Tổng thống Nga, tính tìm kiếm sự hỗ trợ từ quốc gia châu Á tỷ dân

Kiev phản pháo tuyên bố của Tổng thống Nga Vladimir Putin về việc để ngỏ ý tưởng thiết lập vùng đệm ở Ukraine.
Phía sau kỳ vọng của Thái Lan ở EU

Phía sau kỳ vọng của Thái Lan ở EU

Thông điệp mà Thủ tướng Thái Lan Srettha Thavisin muốn chuyển tới châu Âu, đặc biệt là Pháp và Đức là 'Thái Lan đã mở cửa kinh doanh trở lại'.
Tăng gắn kết, tìm đồng thuận

Tăng gắn kết, tìm đồng thuận

Chuyến thăm Mỹ của Tổng thống Ba Lan Andrzej Duda cùng Thủ tướng Donald Tusk có thể coi là nỗ lực nâng tầm gắn kết mối quan hệ đồng minh với Mỹ.
Bầu cử Tổng thống Mỹ: Định hình cuộc đua ‘song mã’

Bầu cử Tổng thống Mỹ: Định hình cuộc đua ‘song mã’

Sau ngày Siêu thứ Ba, việc lựa chọn ứng viên Tổng thống của đảng Dân chủ và Cộng hòa gần như đã an bài.
Tổng thống Pháp thăm CH Czech: Nỗ lực tìm kiếm đồng minh

Tổng thống Pháp thăm CH Czech: Nỗ lực tìm kiếm đồng minh

Tổng thống Pháp đến CH Czech không chỉ đáp lễ mà còn là nỗ lực thể hiện vai trò dẫn dắt của nước Pháp và tìm kiếm sự ủng hộ của đồng minh.
Điều gì ẩn sau tuyên bố gửi quân đến Ukraine của ông Macron?

Điều gì ẩn sau tuyên bố gửi quân đến Ukraine của ông Macron?

Thượng đỉnh các nhà lãnh đạo châu Âu về Ukraine mới đây tại Paris với những lời kêu gọi tiếp tục hỗ trợ Ukraine nhưng đã không đưa ra được biện pháp cụ thể nào.
Hoàn thiện cấu trúc an ninh của NATO: ‘Hành trình Odyssey’ đã kết thúc!

Hoàn thiện cấu trúc an ninh của NATO: ‘Hành trình Odyssey’ đã kết thúc!

Khác với Phần Lan, hành trình trở thành thành viên NATO của Thụy Điển gập ghềnh, khó lường và kéo dài hơn rất nhiều.
Xung đột Israel - Hamas: Mỹ 'than ngắn thở dài' vì một điều, thứ mang đến bàn đàm phán vẫn chỉ là lòng thù hận

Xung đột Israel - Hamas: Mỹ 'than ngắn thở dài' vì một điều, thứ mang đến bàn đàm phán vẫn chỉ là lòng thù hận

Trước khủng hoảng nhân đạo đáng báo động, quốc tế vẫn đang trông chờ vào các cuộc đàm phán giữa Israel và Hamas về một lệnh ngừng bắn.
'Trái ngọt' trong quan hệ Iran - Saudi Arabia: Đốm lửa nhỏ có thể thắp sáng cả Trung Đông?

'Trái ngọt' trong quan hệ Iran - Saudi Arabia: Đốm lửa nhỏ có thể thắp sáng cả Trung Đông?

'Trái ngọt' của quan hệ Iran với Saudi Arabia sau một năm nối lại quan hệ ngoại giao khơi dậy niềm lạc quan giữa một Trung Đông đầy bất ổn.
Ngoại giao tình báo trỗi dậy trong thời đại an ninh toàn cầu bị thách thức

Ngoại giao tình báo trỗi dậy trong thời đại an ninh toàn cầu bị thách thức

Chính sách ngoại giao tình báo của Ấn Độ phù hợp với chiến lược xây dựng liên minh khu vực và toàn cầu hiện nay của nước này.
Bầu cử Mỹ: Siêu thứ Ba gay cấn, cuộc đua vào Nhà Trắng đang định hình rõ nét

Bầu cử Mỹ: Siêu thứ Ba gay cấn, cuộc đua vào Nhà Trắng đang định hình rõ nét

Chiến dịch tranh cử tại Mỹ đang trở nên gay cấn vào Siêu thứ Ba với hy vọng là ngày 'bội thu' của các ứng cử viên.
Đằng sau việc Thủ tướng Palestine từ chức: Động thái mang tính 'trình diễn'?

Đằng sau việc Thủ tướng Palestine từ chức: Động thái mang tính 'trình diễn'?

Thủ tướng chính quyền Palestine đệ đơn từ chức hôm 26/2 nhằm tạo điều kiện đạt đồng thuận về các thỏa thuận liên quan đến việc quản lý Gaza thời hậu xung đột.
50 năm quan hệ ASEAN-Australia: Từ những 'trái ngọt' nhớ về câu nói nổi tiếng của Thủ tướng Gough Whitlam

50 năm quan hệ ASEAN-Australia: Từ những 'trái ngọt' nhớ về câu nói nổi tiếng của Thủ tướng Gough Whitlam

Mối quan hệ đối tác vững chắc giữa Australia và ASEAN sẽ góp phần thúc đẩy ổn định, hòa bình tại khu vực cũng như trên thế giới.
Phiên bản di động