INF sụp đổ là cái kết được báo trước

Quang Đào
TGVN. Hiệp ước Các lực lượng Hạt nhân Tầm trung (INF), một trong những cơ chế kiểm soát vũ khí thời Chiến tranh Lạnh đã chính thức sụp đổ. Cái “chết yểu” của INF đã được dự báo từ rất lâu do sự giằng co, đối chọi liên tục giữa Mỹ và Nga mà không có hồi kết.
Theo dõi Baoquocte.vn trên
TIN LIÊN QUAN
inf sup do cai ket duoc bao truoc Mỹ tuyên bố phát triển các loại tên lửa mới sau “cái chết” của INF, để đáp trả Nga
inf sup do cai ket duoc bao truoc Nga kêu gọi Mỹ tạm ngừng triển khai tên lửa hạt nhân tầm trung sau khi rút khỏi Hiệp ước INF
inf sup do cai ket duoc bao truoc
Ngày 2/8, Nga và Mỹ lần lượt tuyên bố từ bỏ INF. (Nguồn: AFP)

Ngày 2/8, Washington và Moscow lần lượt tuyên bố hiệp ước INF chính thức chấm dứt. Bộ Ngoại giao Nga ra thông báo về chấm dứt hiệu lực INF, trong đó nhấn mạnh, việc này xảy ra do sáng kiến của Mỹ. Sau đó không lâu, Ngoại trưởng Mỹ Mike Pompeo tuyên bố tại Bangkok (Thái Lan), nơi đang diễn ra chuỗi các hội nghị ASEAN, rằng Mỹ chính thức rút khỏi INF, đồng thời lên án Nga là bên duy nhất chịu trách nhiệm cho việc chấm dứt Hiệp ước này.

Trước đó, Washington và Moscow đã liên tục chỉ trích, lên án lẫn nhau vi phạm những điều khoản của Hiệp ước. Tháng 10/2018, Tổng thống Mỹ Donald Trump tuyên bố Washington rút khỏi INF do Moscow “không tuân thủ” các trách nhiệm. Ngày 4/3/2019, Tổng thống Nga Vladimir Putin đã ký sắc lệnh dừng thực hiện INF. Đây là sự đáp trả tương xứng của Nga trước các hành động của Mỹ.

Hiệp ước INF được cho là nhằm ngăn chặn một cuộc chạy đua vũ trang thời kỳ Chiến tranh Lạnh. Lúc đó, sự hiểu biết chung về tên lửa tầm ngắn và tầm trung chưa thực sự phổ biến, song hai nước đều cảm nhận được sự cần thiết phải hủy bỏ các vũ khí như vậy để giảm căng thẳng quốc tế, chấm dứt thế đối đầu hạt nhân nhiều rủi ro giữa Mỹ và Liên Xô tại châu Âu.

Mỹ và Liên Xô đã nhất trí lập ra một danh sách các loại tên lửa thông dụng nhất, xếp loại theo tầm bắn và tiến hành phá hủy một phần đáng kể lực lượng này. Theo Hiệp ước INF, hai bên đã tiêu hủy tổng cộng 2.692 tên lửa tầm ngắn, tầm trung và trên trung bình vào thời hạn chót được quy định trong Hiệp ước là ngày 1/6/1991.

Thế nhưng, theo tạp chí Foreign Policy, nguyên nhân thực sự khiến INF sụp đổ là do sự cân bằng sức mạnh quân sự, môi trường an ninh từ thời Chiến tranh Lạnh cho tới nay, đã thay đổi hoàn toàn. INF dường như đã lỗi thời. Trong một thế giới đa cực, các thỏa thuận kiểm soát vũ khí song phương đã mất dần đi ý nghĩa. INF đổ vỡ không chỉ khiến quan hệ giữa hai cường quốc hạt nhân lao dốc mà còn tạo ra mối đe dọa đối với an ninh toàn cầu trước khả năng bùng phát các cuộc chạy đua vũ trang.

Ngoài ra, có nhiều quan điểm cho rằng, việc Mỹ và Nga cùng rút khỏi INF vì “biến số khó lường” Trung Quốc bởi trong khi Mỹ tuân thủ INF và Nga khẳng định là mình tuân thủ INF, chắc chắn không vi phạm trên quy mô lớn, thì người Trung Quốc đang chế tạo chính những tên lửa tầm trung ấy, và chuyện này trở thành một vấn đề an ninh đối với Mỹ ở châu Á. Bắc Kinh không phải là thành viên của INF và đã đưa vào hoạt động những tên lửa mới, có tính sát thương cao hơn, bao gồm tên lửa đạn đạo tầm trung DF-26, có tầm bắn tối đa 4.000km, mà Lầu Năm Góc nói là có thể đe dọa đến đất liền và các lực lượng trên biển của Mỹ ở xa như đảo Guam.

Lịch sử ký kết

Việc Mỹ kêu gọi kiểm soát các tên lửa tầm trung nổi lên trong bối cảnh Liên Xô triển khai hệ thống tên lửa tầm trung SS-20 vào giữa những năm 1970. Tên lửa SS-20 là một bước cải thiện lớn trong sức mạnh tên lửa hạt nhân của Liên Xô lúc bấy giờ với tầm bắn xa hơn, mang được nhiều đầu đạn hơn và có thể thay thế cho đầu đạn SS-4 và 5 đã cũ lại có nhiều hạn chế.

Năm 1979, bộ trưởng các nước NATO đã có biện pháp phản ứng lại với hệ thống tên lửa mới này của Liên Xô, một chiến dịch sau này được biết đến với cái tên “Dual-track” (Theo dõi kép), vừa thúc đẩy các cuộc đàm phán về kiểm soát vũ khí cùng với việc triển khai các tên lửa tầm trung mang đầu đạn hạt nhân của Mỹ tại châu Âu nhằm đối trọng với SS-20. Tuy nhiên, các cuộc đàm phán liên tục bị gián đoạn trong khi việc triển khai tên lửa của Mỹ vẫn tiếp tục đến những năm 1980. Nguyên nhân chủ yếu do ba nhà lãnh đạo Liên Xô Leonid Brezhnev, Yuri Andropov và Konstantin Chernenko qua đời trong quá trình đàm phán.

Các cuộc đàm phán INF bắt đầu có tiến triển khi ông Mikhail Gorbachev lên lãnh đạo Liên Xô vào tháng 3/1985. Mùa thu năm đó, Liên Xô đã đưa ra một kế hoạch thiết lập sự cân bằng giữa số đầu đạn SS-20 với số tên lửa tầm trung của Mỹ đang ngày càng gia tăng ở các nước đồng minh tại châu Âu.

Tháng 2/1987, ông Gorbachev tuyên bố trong thời gian ngắn nhất sẵn sàng ký hiệp ước loại bỏ mọi tên lửa có tầm bắn từ 1.000 - 5.500km. Nhận thấy châu Âu vẫn còn e ngại, hai tháng sau, ông Gorbachev tiếp tục đề nghị một hiệp ước loại bỏ tên lửa có tầm bắn từ 500 - 5.500km. Tháng 6/1987, Hội nghị thượng đỉnh NATO ở Reykjavik (Iceland) bật đèn xanh cho Mỹ ký kết hiệp ước như Liên Xô đề nghị.

Ngày 8/12/1987 tại Nhà Trắng, Tổng Bí thư Gorbachev và Tổng thống Ronald Reagan đã ký Hiệp ước INF. Chuyến thăm chính thức nước Mỹ của Nhà lãnh đạo Liên Xô Gorbachev được coi là bước ngoặt lịch sử trong quan hệ giữa hai siêu cường vì đây là lần đầu tiên một vị Tổng Bí thư Đảng Cộng sản Liên Xô đặt chân lên nước Mỹ kể từ sau chuyến thăm chính thức của ông Leonid Brezhnev năm 1973. Nước Mỹ chào đón ông Gorbachev với 21 phát đại bác, nghi thức dành cho thượng khách. Trong ba ngày từ ngày 7/12/1987, báo chí Mỹ chỉ nói về ông Gorbachev.

Nga có thực sự vi phạm INF?

Theo như thông tin tình báo từ thời Tổng thống Mỹ Barack Obama, có vẻ là như vậy. New York Times cho biết, trong cuộc khủng hoảng tại Ukraine năm 2014, Mỹ từng cáo buộc Nga vi phạm Hiệp ước khi triển khai vũ khí hạt nhân chiến thuật bị INF cấm, rằng những vũ khí này được thiết kế để đe dọa châu Âu và các quốc gia thuộc Liên Xô cũ được sự hậu thuẫn của phương Tây.

Khi đó, đích thân Tổng thống Obama đã gửi thư cho người đồng cấp Putin nói rằng Nga vi phạm INF, nhưng ông muốn giải quyết vấn đề này thông qua đối thoại song phương và tiếp tục tuân theo Hiệp ước. Phía Nga phản bác cáo buộc của Mỹ. Trong khi đó, các quan chức Mỹ nói rằng Moscow đã triển khai một loại tên lửa mà phương Tây gọi là SSC-8 (hay 9M729), tên lửa hành trình trên đất liền có thể đe dọa các quốc gia châu Âu. Mỹ nhiều lên kêu gọi Nga cần tiêu hủy loại tên lửa này.

Tháng trước, trong nỗ lực bác bỏ các cáo buộc vi phạm Hiệp ước, lần đầu tiên các quan chức Nga đã giới thiệu phiên bản cải tiến của tên lửa hành trình 9M729 cho toàn thế giới. Theo Tư lệnh Lực lượng Tên lửa và Pháo binh Nga, Trung tướng Mikhail Matveyevsky, tên lửa này không được phát triển hay thử nghiệm vượt quá tầm bắn theo quy định của INF, do đó nó không vi phạm quy định của Hiệp ước. Tuy vậy, Washington cho rằng màn “trình diễn” này của Moscow không đủ thuyết phục để xoa dịu mối lo ngại của họ.

Với sự sụp đổ của INF, các chuyên gia lo ngại, khả năng bền vững của Hiệp ước Cắt giảm vũ khí tấn công chiến lược (START-3), văn kiện cuối cùng trong lĩnh vực kiểm soát vũ khí sắp hết hạn vào năm 2021 cũng đang như “chỉ mành treo chuông”. Không có sự ràng buộc của cả INF và START-3, toàn bộ hệ thống kiểm soát vũ khí hạt nhân ở cấp độ song phương và đa phương sẽ bị đe dọa. Các cuộc chạy đua vũ trang được nhận định là không bắt đầu ngay mà sẽ diễn ra trong nhiều năm nữa khi các loại vũ khí tối tân mới ra đời cùng sự phát triển vượt bậc của khoa học công nghệ.

Hy vọng lớn nhất hiện nay là việc các bên duy trì nỗ lực đối thoại thông qua các kênh liên lạc như ngoại giao, quân sự và Hội đồng Bảo an Liên hợp quốc. Các bên cũng không loại trừ khả năng sẽ có một phiên bản mới của Hiệp ước INF được đàm phán nếu có thêm nhiều nước tham gia, thay thế phiên bản ra đời cách đây hơn 30 năm mà nay đã bị khai tử.

Theo SCMP, Bắc Kinh không phải là thành viên của INF và đã đưa vào hoạt động những tên lửa mới, có tính sát thương cao hơn, bao gồm tên lửa đạn đạo tầm trung DF-26, có tầm bắn tối đa 4.000km, mà Lầu Năm Góc nói là có thể đe dọa đến đất liền và các lực lượng trên biển của Mỹ ở xa như đảo Guam.

Theo báo cáo năm 2019 của Viện Nghiên cứu hòa bình Stockholm (SIPRI), Trung Quốc hiện sở hữu khoảng 290 đầu đạn hạt nhân. Mặc dù họ đang nỗ lực mở rộng lực lượng hạt nhân, báo cáo của SIPRI nói Trung Quốc đã cam kết chính sách không sử dụng vũ khí hạt nhân trước.

inf sup do cai ket duoc bao truoc

Ngoại trưởng Đức: Trung Quốc 'vẫn im lặng' về việc tham gia hiệp ước kiểm soát vũ khí thay thế INF

TGVN. Ngày 2/8, Ngoại trưởng Đức Heiko Maas cho rằng, một hiệp ước quốc tế mới thay thế Hiệp ước các Lực lượng Hạt nhân ...

inf sup do cai ket duoc bao truoc

Hiệp ước INF: Cuộc chơi mới với thứ đồ cũ

TGVN. Ngày 2/8, Hiệp ước về vũ khí hạt nhân tầm trung (INF) được ký kết năm 1987 giữa Mỹ và Liên Xô sẽ hết ...

inf sup do cai ket duoc bao truoc

Mỹ - Trung lại bất đồng trước đề xuất đa phương hóa INF

TGVN. Ngày 30/7, Trung Quốc đã tái khẳng định lập trường phản đối việc đa phương hóa Hiệp ước Các lực lượng hạt nhân tầm ...

Xem nhiều

Đọc thêm

Tử vi 12 cung hoàng đạo Thứ Ba ngày 26/11/2024: Thiên Bình có vận trình khá tốt

Tử vi 12 cung hoàng đạo Thứ Ba ngày 26/11/2024: Thiên Bình có vận trình khá tốt

Tử vi hôm nay 26/11/2024 của 12 cung hoàng đạo - Ma Kết, Bảo Bình, Song Ngư, Bạch Dương, Kim Ngưu, Song Tử, Cự Giải, Sư Tử, Xử Nữ, Thiên ...
Lịch âm hôm nay 2024: Xem lịch âm 26/11/2024, Lịch vạn niên ngày 26 tháng 11 năm 2024

Lịch âm hôm nay 2024: Xem lịch âm 26/11/2024, Lịch vạn niên ngày 26 tháng 11 năm 2024

Lịch âm 26/11. Lịch âm 26/11/2024? Âm lịch hôm nay 26/11. Lịch vạn niên 26/11/2024. Ngày hôm nay tốt hay xấu? Xem ngày giờ, hướng tốt xấu...
Đối ngoại trong tuần: Nâng cấp quan hệ với Malaysia lên Đối tác chiến lược toàn diện; Việt Nam trúng cử làm thành viên UNCITRAL nhiệm kỳ 2025-2031

Đối ngoại trong tuần: Nâng cấp quan hệ với Malaysia lên Đối tác chiến lược toàn diện; Việt Nam trúng cử làm thành viên UNCITRAL nhiệm kỳ 2025-2031

Báo TG&VN điểm lại một số hoạt động nổi bật của đối ngoại Việt Nam trong tuần từ 18-25/11.
Giá vàng hôm nay 26/11/2024: Giá vàng bất ngờ ‘quay xe’, chịu sức ép từ quyết định của ông Trump, vàng nhẫn và vàng miếng đồng loạt lao dốc

Giá vàng hôm nay 26/11/2024: Giá vàng bất ngờ ‘quay xe’, chịu sức ép từ quyết định của ông Trump, vàng nhẫn và vàng miếng đồng loạt lao dốc

Giá vàng hôm nay 26/11/2024, Giá vàng bất ngờ quay đầu giảm mạnh. Hai yếu tố gây sức ép lên kim loại quý. Giá vàng nhẫn, vàng miếng thuận đà ...
Giá tiêu hôm nay 26/11/2024: Thị trường chưa có dấu hiệu tác động mạnh, đà tăng vẫn được đánh giá cao

Giá tiêu hôm nay 26/11/2024: Thị trường chưa có dấu hiệu tác động mạnh, đà tăng vẫn được đánh giá cao

Giá tiêu hôm nay 26/11/2024 tại thị trường trong nước đi ngang ở một số địa phương trọng điểm, giao dịch từ 139.000 – 140.000 đồng/kg.
Vinh danh 22 tác phẩm khơi dậy tự hào dân tộc và khát vọng phát triển đất nước nơi biên cương

Vinh danh 22 tác phẩm khơi dậy tự hào dân tộc và khát vọng phát triển đất nước nơi biên cương

Ban tổ chức đã vinh danh 22 tác phẩm xuất sắc nhất của cuộc thi tham gia cuộc thi ảnh nghệ thuật 'Tự hào một dải biên cương'.
Tin thế giới 25/11: Ukraine tấn công kho dầu Nga, Tổng thống Philippines bị đe dọa ám sát, Niger nổi giận với EU

Tin thế giới 25/11: Ukraine tấn công kho dầu Nga, Tổng thống Philippines bị đe dọa ám sát, Niger nổi giận với EU

Báo Thế giới và Việt nam điểm một số tin quốc tế nổi bật trong 24h.
Đại sứ Israel tại Mỹ 'thắp lên hy vọng' về tương lai lệnh ngừng bắn với Hezbollah

Đại sứ Israel tại Mỹ 'thắp lên hy vọng' về tương lai lệnh ngừng bắn với Hezbollah

Đại sứ Israel tại Washington tuyên bố, một thỏa thuận ngừng bắn nhằm chấm dứt giao tranh giữa Tel Aviv và Hezbollah có thể được đạt được trong vài ngày tới.
Biểu tình bùng phát ở Pakistan, yêu cầu trả tự do cho cựu Thủ tướng Imran Khan

Biểu tình bùng phát ở Pakistan, yêu cầu trả tự do cho cựu Thủ tướng Imran Khan

Vào ngày 25/11, hàng trăm người Pakistan đã tham gia cuộc tuần hành đòi trả tự do cho cựu Thủ tướng bị giam giữ Imran Khan.
Tình hình Lebanon: Beirut tố Israel gửi 'thông điệp đẫm máu' từ chối hòa giải, Mỹ dọa rút khỏi đàm phán ngừng bắn

Tình hình Lebanon: Beirut tố Israel gửi 'thông điệp đẫm máu' từ chối hòa giải, Mỹ dọa rút khỏi đàm phán ngừng bắn

Ngày 24/11, Thủ tướng lâm thời của Lebanon Najib Mikati cáo buộc rằng, Israel từ chối giải pháp chính trị cho xung đột với lực lượng Hezbollah.
Thủ tướng Malaysia công du Hàn Quốc: Cùng xây dựng quan hệ Đối tác chiến lược, hợp tác quốc phòng là biểu tượng của lòng tin

Thủ tướng Malaysia công du Hàn Quốc: Cùng xây dựng quan hệ Đối tác chiến lược, hợp tác quốc phòng là biểu tượng của lòng tin

Thủ tướng Malaysia Anwar Ibrahim đang có chuyến công du tới Hàn Quốc từ ngày 24-26/11, theo lời mời của Tổng thống nước chủ nhà Yoon Suk Yeol.
Hezbollah dội 250 tên lửa vào Israel, nỗ lực ngừng bắn gặp trở ngại

Hezbollah dội 250 tên lửa vào Israel, nỗ lực ngừng bắn gặp trở ngại

Lực lượng Hezbollah ngày 24/11 đã bắn khoảng 250 tên lửa và các loại đạn pháo khác vào Israel.
Mỹ cho phép Ukraine tấn công sâu vào lãnh thổ Nga: ‘Đèn xanh’ nháy chậm?

Mỹ cho phép Ukraine tấn công sâu vào lãnh thổ Nga: ‘Đèn xanh’ nháy chậm?

Việc Ukraine sử dụng tên lửa tầm xa của Mỹ tấn công quân sự trên đất Nga có thể chuyển xung đột sang giai đoạn quyết liệt hơn.
Hội nghị thượng đỉnh G20: Cam kết, xu thế và động lực

Hội nghị thượng đỉnh G20: Cam kết, xu thế và động lực

Trong bối cảnh địa chính trị phân hóa sâu sắc, xung đột leo thang và biến đổi khí hậu, Thượng đỉnh G20 rất được trông đợi.
Chuyến thăm đa mục đích của Tổng thống Indonesia

Chuyến thăm đa mục đích của Tổng thống Indonesia

Tân Tổng thống Indonesia Prabowo Subianto có chuyến công du nước ngoài đầu tiên kéo dài nhiều ngày với quy mô lớn.
Hội nghị thượng đỉnh bất thường các nước Arab và Hồi giáo: Nỗ lực ngăn xung đột lan rộng

Hội nghị thượng đỉnh bất thường các nước Arab và Hồi giáo: Nỗ lực ngăn xung đột lan rộng

Hội nghị đã thể hiện rõ ý chí và cam kết của nhiều quốc gia trong việc ủng hộ người Palestine và tìm kiếm các giải pháp lâu dài.
Thế giới sẽ phải thích ứng với một nước Mỹ rất khác

Thế giới sẽ phải thích ứng với một nước Mỹ rất khác

Những thay đổi dưới thời Trump 2.0 sẽ tác động nhiều mặt tới nước Mỹ và thế giới.
Malaysia-Trung Quốc: Thắt chặt tình thân

Malaysia-Trung Quốc: Thắt chặt tình thân

Chuyến thăm Trung Quốc của Thủ tướng Malaysia phản ánh mong muốn tăng cường quan hệ song phương toàn diện, đặc biệt là kinh tế và thương mại.
Tổng thống Mỹ Biden và 'nước cờ cuối' củng cố di sản, tạo không gian để ông Trump trổ tài 'bậc thầy thương thuyết'

Tổng thống Mỹ Biden và 'nước cờ cuối' củng cố di sản, tạo không gian để ông Trump trổ tài 'bậc thầy thương thuyết'

Tổng thống Mỹ Joe Biden vẫn nỗ lực nhằm thay đổi cục diện xung đột Nga-Ukraine và Trung Đông, tuy nhiên, sẽ chỉ là 'muối bỏ bể'.
Chuyên gia Thái Lan: Chuyến thăm Malaysia của Tổng Bí thư Tô Lâm thể hiện cách tiếp cận lấy ASEAN làm trung tâm

Chuyên gia Thái Lan: Chuyến thăm Malaysia của Tổng Bí thư Tô Lâm thể hiện cách tiếp cận lấy ASEAN làm trung tâm

Theo chuyên gia Thái Lan, chuyến thăm Malaysia của Tổng Bí thư Tô Lâm diễn ra khi 2 quốc gia ASEAN đang điều hướng thay đổi địa chính trị nhanh chóng.
Một Iran 'rất khác' sẽ khiến ông Trump phải đau đầu!

Một Iran 'rất khác' sẽ khiến ông Trump phải đau đầu!

Rất có thể chính sách 'gây áp lực tối đa' của Tổng thống đắc cử Donald Trump sẽ không còn tác dụng với Iran khi ở thời điểm hiện nay.
Ông Donald Trump 'tái xuất': Cục diện Nam bán cầu có đảo chiều?

Ông Donald Trump 'tái xuất': Cục diện Nam bán cầu có đảo chiều?

Sự trở lại của ông Donald Trump không chỉ đánh dấu bước ngoặt trong chính trị Mỹ mà còn hứa hẹn ảnh hưởng sâu rộng đến khu vực Nam bán cầu.
'Hạt hòa bình' gieo mầm ngoại giao nông sản Mỹ-Trung

'Hạt hòa bình' gieo mầm ngoại giao nông sản Mỹ-Trung

Nhóm các nhà nghiên cứu Mỹ và Trung Quốc đang tiến hành dự án 'hạt hòa bình' nhằm thúc đẩy cân bằng thương mại nông nghiệp giữa hai nước.
Xung đột Nga-Ukraine: Đoán ý đồ người kế nhiệm, Tổng thống Biden đi thêm nước cờ 'một mũi tên trúng hai đích'

Xung đột Nga-Ukraine: Đoán ý đồ người kế nhiệm, Tổng thống Biden đi thêm nước cờ 'một mũi tên trúng hai đích'

Mặc dù sắp mãn nhiệm nhưng Tổng thống Mỹ Joe Biden đã có một quyết định quan trọng liên quan đến xung đột Nga-Ukraine.
Phiên bản di động