Mỹ cần một chính sách đối ngoại thực tế hơn

Không còn phù hợp

Trong nhiều thập kỷ qua, các lãnh đạo Mỹ đều theo đuổi chính sách bá quyền tự do. Cụ thể là, Mỹ thống trị toàn thế giới và coi tất cả các khu vực trên thế giới đều có ảnh hưởng to lớn đến Mỹ. Vì vậy, Mỹ mở rộng tầm phổ quát an ninh của mình đến tất cả những nơi có yêu cầu và quảng bá những giá trị dân chủ hết mức có thể. Tuy nhiên cho đến nay, chiến lược này đã có dấu hiệu lỗi thời khi Mỹ đang phải tìm cách lật đổ và thúc đẩy dân chủ tại sáu quốc gia Trung Đông (Afghanistan, Ai Cập, Iraq, Libya, Syria và Yemen) và không nỗ lực nào thành công.

Tại châu Âu, Mỹ đang phí hoài nỗ lực kéo Georgia và Ukraine cùng với phương Tây chống lại “nguy cơ tưởng tượng” đến từ nước Nga. Điều này cũng dẫn tới hệ lụy là Moscow và Washington không thể hợp tác với nhau trong cuộc chiến chống khủng bố tại Trung Đông và châu Phi.

Vì vậy, nếu muốn “đưa nước Mỹ vĩ đại trở lại”, Chính quyền Trump nên bãi bỏ chiến lược này và thực hiện một chính sách ngoại giao thực tế. Theo đó, Mỹ cần tôn trọng chủ quyền của các nước khác dù bất đồng với chính sách đối nội của họ, đối xử họ bằng các tiêu chuẩn giống như khi yêu cầu các nước này đối xử với Mỹ. Thay vì phân tán sức mạnh khắp thế giới, Chính quyền Trump nên tập trung duy trì sức mạnh tại ba khu vực quan trọng nhất đối với an ninh quốc gia là châu Âu, Đông Á và Vịnh Persian nhằm ngăn chặn sự trỗi dậy của bá quyền khu vực.

Dự báo tương lai

Theo nhận định của ông John Mearsheimer, Giáo sư chính trị học tại Đại học Chicago (Mỹ), trong tương lai gần, tại châu Âu và Vịnh Persian sẽ không có thế lực nào đủ tiềm năng thống trị khu vực. Sức mạnh của Đức sẽ giảm đi theo thời gian do sự già hoá dân số, trong khi Nga vừa lo dân số già hoá vừa có nền kinh tế quá phụ thuộc vào dầu khí. Ngay cả khi Nga hiện đại hoá đột biến nền kinh tế và dân số tăng vọt trong những năm tới thì vẫn không thể xây dựng một sức mạnh quân sự đủ để đe dọa phương Tây.

Do đó, chính quyền Trump cần khuyến khích các nước châu Âu gánh trách nhiệm tự bảo vệ an ninh, đồng thời giảm dần quân đội Mỹ đồn trú tại đây. Mặt khác, ông Trump cũng cần tăng cường quan hệ với Nga trong những lĩnh vực hai nước có chung lợi ích như chống khủng bố và hạt nhân Iran. Ngoài ra, Mỹ cũng cần Nga để kiềm chế sức mạnh ngày càng gia tăng của Trung Quốc. Với một lịch sử xung đột lâu dài tại biên giới, Nga sẽ dễ dàng ủng hộ các nỗ lực của Mỹ trong việc này nếu Mỹ từ bỏ những chính sách đối ngoại Nga cho là sai lầm hiện nay.

Tại vùng Vịnh Persian, Mỹ nên điều chỉnh cân bằng quyền lực khu vực từ xa và chỉ huy động quân đội khi một thế lực bá quyền thực sự có nguy cơ trỗi dậy. Chính sách cân bằng từ xa này cùng với việc chấm dứt các hoạt động lật đổ chế độ sẽ giúp giải quyết vấn đề khủng bố kéo dài nhiều năm qua. Mỹ cần để các lực lượng địa phương đối phó với tổ chức Nhà nước Hồi giáo (IS) tự xưng và chỉ cung cấp thông tin tình báo, huấn luyện và vũ khí. IS là một vấn đề lớn của vùng Vịnh Persian nhưng chỉ là một vấn đề nhỏ đối với nước Mỹ và giải pháp duy nhất là xây dựng những cơ chế khu vực mạnh mẽ, điều Mỹ không thể làm thay các nước khu vực. Washington cũng nên để Moscow đi đầu trong việc chấm dứt xung đột tại Syria khi mà chính quyền Tổng thống Bashar al- Assad thực tế không gây nguy hại gì đối với Mỹ. Trump cũng nên tăng cường hợp tác với Iran vì vũ khí hạt nhân của Iran thực tế chỉ để nhằm phòng ngừa khả năng Mỹ tấn công họ.  

Tuy nhiên, Giáo sư John Mearsheimer đánh giá rằng điều đáng lo ngại nhất đối với Mỹ là Trung Quốc thực sự có thể trở thành một thế lực bá quyền tại Đông Á nếu tiếp tục sự trỗi dậy ấn tượng như hiện tại. Đây có lẽ là mối quan tâm lớn nhất mà dường như chính quyền Trump cũng đã nhận định ra. Lý tưởng nhất là Washington có thể để các nước châu Á tự kìm hãm Trung Quốc, song chiến lược này thực tế sẽ không hiệu quả. Không chỉ vì Trung Quốc quá mạnh so với phần còn lại mà còn vì vị trí địa lý các nước láng giềng của Trung Quốc quá xa nhau khiến họ không thể tạo ra một liên minh hiệu quả.

Việc không có mối đe doạ thực sự nào ở châu Âu và vùng Vịnh Persian sẽ cho phép Washington tập trung sức mạnh quân sự cũng như tư duy chiến lược vào việc kiếm chế Trung Quốc. Theo Giáo sư John Mearsheimer, nhiệm vụ này là tối quan trọng đối với Mỹ trong những năm tới.  

Đáng tiếc là cho đến nay vẫn chưa có gì rõ ràng về chính sách đối ngoại của Trump, trong khi giới chuyên gia vẫn đang gây sức ép để Trump theo đuổi chiến lược tự do bá quyền. Nếu chiến lược này tiếp diễn, sẽ có thêm khủng bố và thêm những nỗ lực truyền bá dân chủ thất bại, thêm những cuộc chiến vô nghĩa, thêm sự chết chóc và huỷ diệt tại Trung Đông. Và hơn tất cả, nó sẽ khiến Mỹ không thể tập trung đối phó với đối thủ đang ngày một mạnh mẽ bởi quân đội Mỹ đang căng trải khắp mọi nơi mà không có ưu tiên cụ thể.