 |
| Tổng thống Barack Obama trong đêm tuyên đọc Thông điệp Liên bang Mỹ 2016. (Nguồn: Getty Image) |
Bản Thông điệp được Tổng thống Mỹ Barack Obama đưa ra tối 12/1 (giờ Mỹ) được nhiều ý kiến tán đồng bởi sự quyết đoán và táo bạo trong lời nói – điều hiếm có của ông trong suốt bảy năm qua. Tuy nhiên, có vẻ “tính thực chất” của nước Mỹ dưới thời Tổng thống Obama vẫn chưa được bản Thông điệp Liên bang này khắc họa chính xác.
Nền kinh tế không đẹp “như tranh”
Tổng hợp lại những điều được cho là “sự tiến bộ của nước Mỹ trong bảy năm qua”, Tổng thống Obama bắt đầu với việc “làm thế nào để Mỹ phục hồi từ cuộc khủng hoảng kinh tế tồi tệ nhất trong nhiều thế hệ”. Tuy nhiên, sự “phục hồi” này được chỉ ra ở lợi nhuận của các công ty, lợi tức từ thị trường cổ phiếu, sự giàu có và thu nhập cao của giới siêu giàu. Còn với những công nhân viên chức - chiếm phần lớn dân số Mỹ - đang làm việc cật lực thì kinh tế những năm qua vẫn chìm trong thảm cảnh.
Dựa trên các chỉ số nghiên cứu xã hội, trong tháng 1/2016, người Mỹ được đánh giá là gặp nhiều khó khăn hơn so với bảy năm trước, khi ông Obama mới nhậm chức. Tiền lương thực tế của người lao động bị giảm tối thiểu, các dịch vụ xã hội bị xuống cấp, trợ cấp hưu trí bị rút ruột, các thành phố như Detroit hay San Bernardino bị buộc phải phá sản.
Trong báo cáo của Hiệp hội Quốc gia của các Hạt (NACo) được đưa ra ngay trước bản Thông điệp, căn cứ vào một trong bốn tiêu chí: tổng số việc làm, tỉ lệ thất nghiệp, quy mô nền kinh tế và giá trị nhà, có đến 3.069 hạt (chiếm 93% tổng số hạt) của Mỹ đang trong tình hình tồi tệ hơn so với thời kỳ trước khủng hoảng tài chính 2008.
27 bang đã hồi phục hoàn toàn từ cuộc khủng hoảng 2008, hiện lại đang lún sâu vào suy thoái kinh tế. Trong đó có cả những bang lớn như Florida, Georgia, Illinois, Massachusetts, Missouri, New Jersey, New York và Pennsylvania.
Tuy nhiên ông Obama lại đưa ra bức tranh gần như "không tì vết" về nền kinh tế Mỹ khi tuyên bố: “Nước Mỹ hiện nay có một nền kinh tế mạnh mẽ và vững bền nhất thế giới”.
Ông nói: “Nước Mỹ đang tiến những bước dài nhất trong lịch sử về việc tạo ra nhiều việc làm trong lĩnh vực tư nhân. Hơn 14 triệu việc làm mới; trong hai năm có sự tăng trưởng về việc làm mạnh mẽ nhất kể từ những năm 1990, tỉ lệ thất nghiệp giảm đi một nửa”. Tuy nhiên, ông Obama đã không nêu rõ, phần lớn số việc làm mới này có mức lương thấp, các công việc bán thời gian hay do hàng triệu người thất nghiệp đã rời khỏi lực lượng lao động, do mất đi hy vọng vào nền kinh tế.
Tổng thống trích dẫn ngành công nghiệp ô tô Mỹ như là một biểu tượng của sự thành công, rằng họ đã có một “năm thành công nhất từ trước tới nay”. Nhưng những thành công đó chỉ dành cho các tập đoàn danh tiếng như General Motors, Fords và Fiat-Chrysler, với lợi nhuận kỷ lục, chứ không phải là những công nhân trực tiếp sản xuất ra lợi nhuận đó. Nhà Trắng đã thông qua đạo luật cắt giảm 50% tiền lương đối với tất cả nhân viên mới được tuyển, sau khi nhiều ngành công nghiệp ở Mỹ bị phá sản và phải cơ cấu lại trong năm 2009. Kể từ đó, tiền lương thực tế của người lao động giảm mạnh. Sự bất mãn của các công nhân ngày càng tăng, biểu hiện rõ nét như sự kiện từ chối ký hợp đồng ở Fiat-Chrysler và Nexteer vào cuối năm 2015, và sau đó là các cuộc biểu tình, đình công lan rộng.
 |
| Ảnh minh họa. |
Chính sách thất bại
Sau bảy năm kể từ cuộc khủng hoảng tài chính toàn cầu, Tổng thống Obama thừa nhận: “những kẻ liều lĩnh phố Wall” đã đẩy đất nước vào cuộc khủng hoảng. Tuy nhiên, tỷ phú ở đất nước này vẫn gia tăng lượng của cải và chiếm đến 95% tổng thu nhập mới, kể từ khi ông Obama tiếp quản Nhà Trắng. Có vẻ các chính sách giải cứu phố Wall, cắt giảm ngân sách và cắt lương công nhân không thể đạt được hiệu quả cần thiết.
Trong bản Thông điệp, ông Obama liệt kê một vài chính sách “thành công” khác giúp nước Mỹ “cải cách hệ thống chăm sóc sức khỏe, tái tạo lại ngành năng lượng,… quyền lợi quân đội và cựu chiến binh tăng”. Tuy nhiên, một loạt các vấn đề từ chính sách Obama Care vẫn khiến người dân nhức nhối, chính sách Appalachia vẫn đang tàn phá lĩnh vực sản xuất năng lượng, cộng với sự lạm dụng về thể xác và tinh thần của những cựu chiến binh, thương bệnh binh, theo cho thông tin của Cục Quản lý Cựu chiến binh Mỹ.
Bên cạnh đó, Tổng thống Obama vẫn tìm cách bảo vệ chính sách đối ngoại của chính quyền Mỹ trong suốt bảy năm qua trước những lời chỉ trích của Đảng Cộng hòa về việc sự leo thang của các hoạt động quân sự ở Trung Đông để chống “chủ nghĩa khủng bố”.
Trong khi tuyên bố Mỹ từ chối vị trí “cảnh sát toàn cầu”, ông Obama vẫn tự hào về việc “Mỹ là quốc gia mạnh nhất Trái Đất”. Đúng là đã từng có giai đoạn như vậy, nhưng không phải thời gian gần đây. Việc chi ngân sách cho lĩnh vực quân sự cao “hơn tám quốc gia đứng kế tiếp cộng lại” không thể hiện rằng sức mạnh siêu cường Mỹ vẫn được duy trì. Những tuyên bố kiểu như “với hơn 10.000 cuộc không kích, chúng tôi đã tước đi của chúng – Tổ chức Nhà nước Hồi giáo (IS) tự xưng - nguồn dầu mỏ, các trại huấn luyện và khí tài quân sự” trong cuộc chiến chống khủng bố của Mỹ ở Iraq và Syria chỉ cho thấy không gì khác, ngoài sự thảm khốc của cuộc chiến cũng như sự sa lầy trở lại ở chiến trường Trung Đông của Mỹ.
Bên cạnh đó, ông còn kêu gọi Quốc hội Mỹ thông qua việc sử dụng biện pháp quân sự Mỹ chống lại IS, và trước toàn thể nước Mỹ ông tuyên bố: Mỹ sẽ có thể tiến hành chiến tranh chống lại các kẻ thù tiềm năng với “tầm với không có giới hạn”. Có lẽ, càng về cuối nhiệm kỳ, chiến lược của ông Obama ngày càng táo bạo hơn, kiên quyết hơn, và phần nào đó tương đồng với người đồng cấp Nga Vladimir Putin.
 |
| Ảnh minh họa. |
Những ưu tiên khả thi nhất
Trong bối cảnh đảng Cộng hòa kiểm soát cả hai viện ở Quốc hội, trong bản Thông điệp Liên bang cuối cùng khi còn làm Tổng thống Mỹ, ông Obama cũng đã đề cập tới các ưu tiên có tính khả thi nhất của ông trong thời gian còn lại của nhiệm kỳ
Đầu tiên là việc đóng cửa nhà tù Guantanamo: Từ những ngày đầu tiên trên cương vị Tổng thống, ông Obama đã chỉ trích việc duy trì nhà tù này để giam giữ những phần tử được cho là khủng bố. Tuy nhiên, các nghị sỹ thuộc đảng Cộng hòa nhận định, việc đóng cửa nhà tù này sẽ tạo ra nhiều mối nguy hiểm hơn cho nước Mỹ, và trên thực tế, họ đã ngăn chặn mọi hành động của Tổng thống trong 6 năm qua, liên quan vấn đề này. Do đó, Thông điệp Liên bang là cơ hội để Tổng thống Obama tái khẳng định một trong những cam kết được quan tâm nhất đối với cử tri.
Thứ hai, thúc đẩy Quốc hội phê chuẩn Hiệp định Đối tác xuyên Thái Bình Dương (TPP). Tổng thống Obama đã giành thắng lợi lớn trong năm qua, khi ông thuyết phục được Quốc hội trao quyền đàm phán nhanh (TPA) trong quá trình thương lượng với 11 nước thành viên khác về TPP. Theo kế hoạch, các nhà làm luật Mỹ sẽ sớm đánh giá và đi đến bỏ phiếu về TPP vào mùa Xuân năm nay. Tuy nhiên, để Quốc hội Mỹ thông qua TPP sẽ là một trận chiến khó khăn với ông Obama, khi lưỡng viện đều rơi vào tay đảng Cộng hòa.
Thứ ba, thực hiện thỏa thuận Paris về biến đổi khí hậu. Một trong những thành tựu nổi bật nhất của Chính quyền Obama trong năm qua là thúc đẩy 195 nước khác đồng thuận ký kết một thỏa thuận trong tháng 12/2015 tại Paris để cắt giảm lượng khí thải nhà kính - nguyên nhân chính gây nên hiện tượng nóng lên của trái đất. Tuy nhiên, thỏa thuận này vẫn chưa được Thượng viện thông qua, do các nghị sỹ đảng Cộng hòa cho rằng, việc thực hiện thỏa thuận này sẽ không đem lại lợi ích cho nước Mỹ, và họ muốn dùng vấn đề này để mặc cả với những vấn đề mà Tổng thống Obama đe dọa phủ quyết trong tương lai.
Thứ tư, thúc đẩy một biện pháp chính trị cho vấn đề Syria. Syria vẫn là bài toán khó cho Tổng thống Obama trong suốt giai đoạn cầm quyền vừa qua. Gần đây, Syria (và Iraq) lại trở thành "sào huyệt" của IS. Tổng thống Obama đã thúc đẩy chiến lược chống khủng bố, tiêu diệt IS dựa trên nền tảng liên minh của 65 nước. Tuy nhiên, sau khi Nga đẩy mạnh các chiến dịch tại Syria, mục tiêu đạt được giải pháp chính trị cho vấn đề Syria ngày càng xa vời đối với Tổng thống Obama.
Thứ năm, thực hiện thỏa thuận hạt nhân Iran. Tháng 7/2015, Tổng thống Obama thông báo đạt được thỏa thuận hạt nhân với Iran, với mục tiêu ngăn chặn nước này sở hữu vũ khí hạt nhân. Tuy nhiên, thỏa thuận này đã vấp phải sự phản đối quyết liệt của đảng Cộng hòa và làm xấu đi quan hệ giữa Mỹ với Israel. Các ý kiến chỉ trích đánh giá thỏa thuận này "hầu như chỉ ở trên giấy", gây nguy cơ an ninh thực sự cho Mỹ, đồng minh và "cần phải xé bỏ". Do đó, để bảo vệ một trong những di sản đối ngoại lớn nhất trong nhiệm kỳ, Tổng thống Obama cần tập trung thúc đẩy Iran cam kết thực hiện thỏa thuận trong năm 2016 - những điều hiện nay cả đảng Dân chủ và Cộng hòa còn đang nghi ngờ.
Thứ sáu, ban hành luật hình sự sửa đổi. Những ngày này, Tổng thống Obama và đảng Cộng hòa đang đầy hào hứng khi vừa nhất trí được một thỏa thuận ngân sách để duy trì hoạt động của Chính phủ Mỹ đến hết tháng 9/2016. Do vậy, ít hy vọng rằng Chính quyền và Quốc hội có thể đi đến thỏa thuận cải cách luật nhập cư - một trong những mục tiêu chính sách hàng đầu của Tổng thống Obama.
Thứ bảy, giành thắng lợi ở tòa án đối với các biện pháp quản lý người nhập cư. Sau những tổn thất tại San Bernardino và Paris do khủng bố gây ra, vấn đề nhập cư đã trở thành vấn đề gây tranh cãi quyết liệt trong nội bộ Mỹ. Trong khi đảng Cộng hòa kiên quyết phản đối hành động của Chính quyền, 26 bang của nước Mỹ đã kiện ra tòa án các cấp đối với việc áp dụng các sắc lệnh hành pháp trong vấn đề nhập cư của Chính quyền Liên bang.
Bản Thông điệp Liên bang cuối cùng của ông Obama, dù chưa thể phản ánh rõ nét thực trạng về kinh tế - chính trị của nước Mỹ trong những năm vừa qua, nhưng cũng đã đưa ra những đường hướng rõ nét sắp tới mà nước Mỹ sẽ tiến hành. Thông qua đây, cả thế giới đã có thể phần nào phác họa lên một nước Mỹ trước cuộc bầu cử Tổng thống trong năm 2016: mạnh mẽ và nhanh chóng.
