Các nhà phân tích cho rằng mặc dù thực phẩm có thể cứu sống nhiều sinh mạng, nhưng hiện giờ chỉ có hòa bình mới có thể cứu giúp người dân Nam Sudan thoát khỏi cuộc khủng hoảng trầm trọng này. Tuy nhiên, hòa bình càng trở nên xa vời khi cộng đồng quốc tế dường như đã “tê liệt”, trong khi đó những kẻ khiến đất nước rơi vào lầm than lại không có ý định hạ vũ khí.
Giải pháp chính trị là chìa khóa
Không có tình trạng hạn hán nào ở Nam Sudan, không có ảnh hưởng tự nhiên nào gây ra nạn đói làm ảnh hưởng đến hơn 100.000 người và 1 triệu người khác có nguy cơ thiếu lương thực nghiêm trọng. Thay vào đó là một cuộc nội chiến kéo dài tới hơn 3 năm qua và tạo ra nạn đói đã trở thành một chiến thuật trên chiến trường.
| Cuộc sống của người dân Nam Sudan vô cùng lầm than. (Nguồn: Chimp Report) |
Ông Alan Boswell, chuyên gia phân tích xung đột đồng thời là một nhà văn ở Nam Sudan, nói: "Chỉ có giải pháp chính trị mới có thể chấm dứt cuộc khủng hoảng ở Nam Sudan, viện trợ lương thực không thể giải quyết nạn đói cho người dân quốc gia châu Phi này. Cuộc khủng hoảng này không phải ngẫu nhiên mà là sự cố tình". Ông Boswell nói thêm rằng chính phủ đã sử dụng chiến thuật "phong tỏa thực phẩm" làm vũ khí chiến tranh. Đây không phải là sự trùng hợp ngẫu nhiên khi các khu vực bị ảnh hưởng bởi nạn đói đều là những khu vực có tranh chấp, chủ yếu là quê hương của người dân tộc Nuer bị các phiến quân kiểm soát. Một báo cáo của các nhà điều tra Liên hợp quốc (LHQ) cho biết: "Phần lớn các bằng chứng cho thấy nạn đói ở bang Unity, nằm ở phía Nam của nước này, là kết quả của cuộc xung đột vũ trang kéo dài, đặc biệt các hoạt động quân sự đã được chính quyền bang Unity thực hiện bắt đầu từ năm 2014".
Các lực lượng Chính phủ Nam Sudan và các nhóm phiến quân đối lập đều phủ nhận việc tiếp cận và tấn công các nhân viên cứu trợ và cướp bóc nguồn cứu trợ quốc tế. Phát biểu tại một cuộc họp của Hội đồng Bảo an (HĐBA) LHQ mới đây, ông Michele Sison, Phó đại diện Mỹ tại LHQ, cho rằng những trở ngại mà Chính phủ Nam Sudan gây ra đối với các hoạt động nhân đạo trong các khu vực nạn đói đang hoành hành là "biện pháp cố tình để sử dụng nạn đói làm một chiến thuật quân sự”. Tại cuộc họp của HĐBA LHQ mới đây, Mỹ, Anh và Pháp lại một lần nữa đưa ra biện pháp trừng phạt hoặc lệnh cấm vận vũ khí đã bị HĐBA bác bỏ hồi tháng 12/2016 với 8 trong tổng số 15 thành viên không tán thành.
Các nhà lãnh đạo Nam Sudan đã chiến đấu trong nhiều thập kỷ để giành được độc lập, nhưng khi họ đã giành được độc lập vào năm 2011 thì lại bắt đầu cuộc nội chiến. Cuộc chiến tranh giành quyền lực kéo dài giữa Tổng thống Salva Kiir và cựu Phó Tổng thống Riek Machar đã gây ra cuộc chiến tại quốc gia trẻ nhất thế giới hồi tháng 12/2013 và nhanh chóng biến thành một cuộc xung đột vũ trang trên khắp đất nước giữa những người ủng hộ ông Kiir và cộng đồng người thiểu số Nuer của ông Machar. Cuộc chiến thể hiện sự tàn bạo đáng kinh ngạc ở cả hai bên trong một cuộc thảm sát dân tộc, sử dụng lính trẻ em, hãm hiếp, nô lệ tình dục, giết người, tra tấn, bắt cóc và trong một số trường hợp được ghi lại là "buộc phải ăn thịt đồng loại".
Dân lầm than, lãnh đạo có tiền "bỏ túi"
Theo báo cáo của các cơ quan nhân đạo của LHQ vừa được công bố, gần 1/3 dân số quốc gia Đông Phi này (tương đương 2,5 triệu người) đã bị buộc phải rời bỏ nhà cửa, trong khi đó 5,5 triệu người phải sống dựa vào nguồn viện trợ lương thực nước ngoài. Cơ quan Phát triển Liên Chính phủ về Phát triển ở khu vực Đông Phi (IGAD) được giao nhiệm vụ nối lại các cuộc đàm phán hòa bình tại Nam Sudan, nhưng những thỏa thuận mới cũng sụp đổ cùng với Thỏa thuận hòa bình chia sẻ quyền lực được ký năm 2015, sau khi xung đột vũ trang lại bùng phát tại thủ đô Juba và các khu vực xung quanh hồi tháng 7 năm ngoái.
| Liên hợp quốc hiện có 16.000 binh sĩ đang thực hiện sứ mệnh gìn giữ hòa bình ở Nam Sudan. (Nguồn: AFP) |
Kể từ đó, cuộc chiến đẫm máu đã lan rộng ra khắp đất nước và đó là cuộc chiến giữa các nhóm sắc tộc tranh đua vì lợi ích chính trị, quân sự để bảo vệ cộng đồng của họ. Các nỗ lực hòa bình khu vực đã không có kết quả và LHQ không thể thông qua lệnh cấm vận vũ khí hoặc buộc chính phủ của ông Kiir phải chấp nhận việc triển khai lực lượng gìn giữ hòa bình của Liên minh châu Phi (AU) tại đây.
Mới đây, Tổng thư ký LHQ Antonio Guterres đã lên án gay gắt việc các nhà lãnh đạo Nam Sudan "không thừa nhận sự tồn tại của cuộc khủng hoảng và chối bỏ trách nhiệm". Thay vào đó, chỉ vài ngày sau khi nạn đói được thông báo, chính quyền Juba đã tăng lệ phí thị thực đối với người nước ngoài lên gấp trăm lần tới 10.000 USD. Đặc biệt, giới truyền thông nước ngoài tiếp cận Nam Sudan cũng đã bị hạn chế nhiều do những rào cản quan liêu mới được dựng lên để ngăn các phóng viên, nhà báo đã tiếp cận nghiêm túc với chính phủ nước này.
Theo các nhà phân tích, sự im lặng của Chính phủ Nam Sudan và các nhà lãnh đạo phe nổi dậy là do nạn tham nhũng. Ông John Prendergast, người sáng lập ra tổ chức nhân đạo “Dự án đầy đủ”, đã có nhiều năm kinh nghiệm hoạt động về Nam Sudan và biết rất rõ các nhà lãnh đạo nước này, nói rằng các nhà lãnh đạo và các cộng sự của cả hai bên tranh chấp tại quốc gia nghèo nhất thế giới này đã "bỏ túi" rất nhiều tiền và mua sắm tài sản lớn cùng các hàng hóa xa xỉ. Đặc biệt, chiến tranh đã làm cho người dân Nam Sudan trở nên lầm than, khốn cùng nhưng đem lại lợi ích cho các nhà lãnh đạo của đất nước này.