Trong hai ngày 12-13/1, Thủ tướng Nhật Bản Shinzo Abe thăm chính thức Philippines, chặng dừng chân đầu tiên trong chuyến công du các nước ASEAN. Đây không đơn thuần là chuyến thăm đáp lễ Tổng thống Philippines Rodrigo Duterte đến Nhật hồi tháng 10/2016, mà là “một chuyến đi đặc biệt” của ông Abe.
Điểm nhấn “tiểu Tokyo”
Theo lịch trình, tại thủ đô Manila, Thủ tướng Abe và Tổng thống Duterte thảo luận một loạt vấn đề từ chính trị, kinh tế, quốc phòng cho tới cuộc chiến chống khủng bố và chiến dịch truy quét tội phạm ma túy tại Philippines. Bên cạnh đó, một điểm đặc biệt trong chuyến thăm của Thủ tướng Abe là ông sẽ đến thăm thành phố Davao, nằm trên đảo Mindanao miền Nam Philippines.
| Tổng thống Philippines Rodrigo Duterte trong cuộc họp báo chung với Thủ tướng Nhật Bản Shinzo Abe tại Tokyo, tháng 10/2016. (Nguồn: AFP) |
Davao là quê nhà của Tổng thống Duterte, đồng thời cũng là nơi ông từng làm Thị trưởng trong suốt hơn 20 năm. Tại đây, Thủ tướng Abe sẽ đi thăm một trường đại học quốc tế đang được Nhật Bản đầu tư xây dựng, nói chuyện với cộng đồng doanh nghiệp cũng như đến các địa điểm lịch sử của thành phố này.
Từ đầu thế kỷ XX, nhiều người Nhật đã xuất hiện ở Davao để làm ăn buôn bán. Kể từ sau Thế chiến thứ II, các doanh nghiệp từ xứ sở Mặt trời mọc đầu tư vào nhiều dự án ở thành phố này, qua đó làm giảm tình trạng nghèo đói và thúc đẩy hòa bình ở khu vực Mindanao. Hiện nay, Davao - được mệnh danh là “tiểu Tokyo” - là thành phố đông dân thứ ba tại Philippines với 1,6 triệu người, đồng thời cũng là địa phương của Philippines nhận được ODA lớn nhất từ Nhật Bản. Vì vậy, Tổng thống Duterte đánh giá Davao là “biểu tượng cho quan hệ hữu nghị Philippines - Nhật Bản”.
Động thái không bất ngờ
Có thể nói, việc Thủ tướng Nhật Bản Abe chọn Philippines là điểm đến đầu tiên trong chuyến thăm các nước Đông Nam Á cho thấy sự ưu tiên nhất định của Tokyo với Manila. Dù vậy, giới quan sát nhận định động thái này không phải là điều bất ngờ vì Nhật Bản là nước cung cấp ODA và đối tác thương mại hàng đầu của Philippines. Trong chuyến thăm Nhật Bản tháng 10/2016, Tổng thống Duterte đã mang về các thỏa thuận thương mại với tổng trị giá 1,8 tỷ USD, trong khi Tokyo cũng cam kết sẽ rót hàng chục tỷ USD vào các dự án cơ sở hạ tầng ở Philippines.
Hiện nay, ASEAN được xem là một khu vực kinh tế năng động, thị trường tiềm năng cho các tập đoàn xây dựng cơ sở hạ tầng của Nhật Bản. Sau thất bại trước Trung Quốc trong dự án đầu tư đường sắt cao tốc tại Indonesia, Nhật Bản rõ ràng không muốn chậm chân trong cuộc đua vào thị trường sôi động Philippines. Tháng 8/2016, Nhật Bản tuyên bố sẽ cung cấp 2,4 tỷ USD cho tuyến đường sắt mới nhằm giảm bớt tình trạng ách tắc giao thông kinh niên ở thủ đô Manila.
Bên cạnh đó, quan hệ hợp tác an ninh - quốc phòng giữa hai nước cũng có nhiều bước phát triển, đơn cử như việc mới đây hai bên ký thỏa thuận quốc phòng cho phép Nhật Bản chuyển giao thiết bị và công nghệ quân sự cho Philippines. Thời gian tới, Tokyo bày tỏ mong muốn tiếp tục hợp tác với Manila trên các khía cạnh như tăng cường năng lực an ninh hàng hải và chống khủng bố. Rõ ràng, việc xích lại gần hơn với Philippines sẽ giúp Nhật Bản duy trì quan hệ đối tác quan trọng ở châu Á – Thái Bình Dương, nhất là trong bối cảnh tranh chấp chủ quyền trên Biển Đông và biển Hoa Đông vẫn tiềm ẩn nhiều nguy cơ khó lường.
Hành xử bình đẳng và tôn trọng
Bên cạnh các lĩnh vực hợp tác kể trên, giới chức Philippines tiết lộ Nhật Bản đang quan tâm hỗ trợ Manila trong chiến dịch chống ma túy của Tổng thống Durterte, qua đó góp phần thực hiện mục tiêu biến ASEAN trở thành một khu vực không có ma túy. “Nhật Bản đang xem xét xây dựng một trung tâm phục hồi chức năng cho người nghiện ma túy ở Philippines”, Ngoại trưởng Philippines Perfecto Yasay cho biết trên mạng Rappler.
Về phần mình, Tổng thống Duterte đặc biệt đánh giá cao cách hành xử bình đẳng và tôn trọng của Nhật Bản trong quan hệ với Philippines. Ông Duterte từng chỉ trích gay gắt việc Mỹ - đồng minh hiệp ước truyền thống và duy nhất của Manila – lên án ông về chiến dịch truy quét tội phạm ma túy.
Sau khi tuyên bố theo đuổi chính sách đối ngoại độc lập và giảm phụ thuộc vào Washington, ông Duterte đang thúc đẩy quan hệ gần gũi hơn và tranh thủ sự hỗ trợ kinh tế của các cường quốc như Trung Quốc, Nga, Nhật Bản… Vì vậy, việc chính quyền Thủ tướng Abe đề xuất các gói vay ưu đãi trong việc cải thiện cơ sở hạ tầng Philippines hay các thỏa thuận kinh tế, đầu tư mà Tokyo đưa ra hoàn toàn trùng khớp với mong muốn của Tổng thống Duterte.
Trong lúc tình hình quốc tế đang có nhiều diễn biến phức tạp, nhất là khi Tổng thống đắc cử Mỹ Donald Trump tuyên bố muốn xét lại quan hệ đồng minh với các nước châu Á, Philippines dường như lại càng trông cậy nhiều hơn vào Nhật Bản - đối tác hữu nghị lâu bền, chia sẻ nhiều mối quan tâm chung từ kinh tế đến an ninh. Vì vậy, chuyến thăm lần này của Thủ tướng Abe được kỳ vọng là chất xúc tác đưa quan hệ Nhật Bản – Philippines lên một tầm cao mới.