Ngoại trưởng Rex Tillerson sẽ gặp những người đồng cấp tại Hội nghị G20 diễn ra trong hai ngày 16-17/2 tại thành phố Bonn của Đức. Trong số những vấn đề mà ông Tillerson phải giải quyết, nổi lên hàng đầu là mối quan hệ của Mỹ với các quốc gia như Nga và Trung Quốc, hay cách tân chính quyền Mỹ đối phó với những cuộc khủng hoảng ở Trung Đông và chống lại chủ nghĩa cực đoan.
Khởi động tiến trình hòa giải với Điện Kremlin
| Nhiều khó khăn đang đè nặng lên vai tân Ngoại trưởng Mỹ Rex Tillerson. (Nguồn: AP) |
Bên lề các cuộc họp của G20, Ngoại trưởng Tillerson dự kiến gặp người đồng cấp Nga Sergei Lavrov. Đây được xem là cơ hội đầu tiên để ông “khởi động” tiến trình hòa giải với Điện Kremlin, điều mà Tổng thống Donald Trump từng tỏ ý ủng hộ. Moscow đang muốn các lệnh trừng phạt mà cộng đồng quốc tế áp đặt sau khi Nga sáp nhập bán đảo Crimea của Ukraine hồi năm 2014 sẽ được dỡ bỏ. Tháng 12/2016, Mỹ cũng đã ra đòn trừng phạt với Nga và trục xuất 35 nhà ngoại giao của nước này với cáo buộc liên quan tới các vụ tấn công mạng nhằm can thiệp vào cuộc bầu cử tổng thống Mỹ.
Triển vọng cải thiện quan hệ Mỹ-Nga đã gặp phải những trở ngại nhất định, đáng chú ý nhất là việc Cố vấn An ninh Quốc gia Mỹ Michael Flynn đột ngột tuyên bố từ chức hôm 13/2 do thông tin về mối liên hệ của ông với Đại sứ Nga. Quan hệ cá nhân gần gũi giữa ông Tillerson và Tổng thống Nga Vladimir Putin cũng đang là tâm điểm của dư luận.
Giới chuyên gia cũng đang đặt câu hỏi việc cải thiện mối quan hệ song phương Mỹ-Nga, điều gây nhiều tranh cãi, có thể khả thi hay không, nhất là sau những thất bại của Chính quyền cựu Tổng thống Barack Obama. Giáo sư ngành quan hệ quốc tế Chris Brown, thuộc Trường Kinh tế London, cho rằng ông Trump “thực sự muốn thúc đẩy một thỏa thuận" với Tổng thống Nga Vladimir Putin nhưng hai bên sẽ rơi vào bế tắc nếu ông Putin không đưa ra những đề xuất khả thi. Không chỉ vậy, một số người cho rằng những động thái thể hiện sức mạnh của Nga chắc chắn sẽ khiến các cuộc thảo luận của hai nhà ngoại giao Lavrov và Tillerson trở nên căng thẳng. Theo Lầu Năm Góc, 4 máy bay Nga đã có những hành động “thiếu an toàn và thiếu chuyên nghiệp” khi bay gần một tàu khu trục của Mỹ đang triển khai ở Biển Đen hồi tuần trước.
"Bài toán khó" với Trung Quốc và EU
Bên cạnh quan hệ với Nga, một số chuyên gia nhận định mối quan hệ Mỹ-Trung đang đối mặt với nhiều thách thức nghiêm trọng. Theo hãng tin Reuters, ông Tillerson là người đóng vai trò quan trọng trong việc thuyết phục Tổng thống Trump thay đổi quan điểm và cam kết tôn trọng chính sách “Một Trung Quốc”. Đây là bước đi quan trọng nhằm bắt đầu tiến trình bình thường hóa quan hệ giữa hai chính quyền.
Trong bối cảnh Trung Quốc không ngừng tăng cường sức mạnh kinh tế và chính trị để khẳng định mình trên trường quốc tế, tân Ngoại trưởng Mỹ sẽ phải hết sức thận trọng với mối quan hệ này. Hơn thế nữa, việc Trung Quốc là đồng minh quan trọng nhất của một Triều Tiên đồng nghĩa với việc Mỹ có lợi ích lớn trong việc thúc đẩy một mối quan hệ lành mạnh với Bắc Kinh, tạo cơ sở để ông Tillerson tìm cách gây sức ép với Bình Nhưỡng thông qua Trung Quốc. Rõ ràng, sự hỗ trợ của Trung Quốc trong việc kiềm chế Triều Tiên, quốc gia đã sớm tiến hành một vụ thử tên lửa đạn đạo sau khi ông Trump nhậm chức, là điều cực kỳ quan trọng.
Tuy nhiên, những bình luận của ông Tillerson trong phiên điều trần trước Quốc hội, trong đó cho rằng Washington cần phải “chặn đứng” và "phong tỏa" các hoạt động ở những hòn đảo nhân tạo mà Trung Quốc xây dựng ở các vùng biển tranh chấp trên Biển Đông đã làm dấy lên một cuộc khẩu chiến với Bắc Kinh. Điều này cho thấy việc cân bằng giữa ngoại giao và lập trường “Nước Mỹ trước hết” của ông Trump là điều không hề đơn giản.
Trong suốt chiến dịch tranh cử, ông Trump đã khiến các đồng minh của Mỹ trong Tổ chức Hiệp ước Bắc Đại Tây Dương (NATO) không khỏi lo ngại, khi ông chỉ trích liên minh này là “lỗi thời”, đồng thời nói rằng Mỹ sẽ không hỗ trợ các nước đồng minh khi bị tấn công chừng nào họ chưa tăng cường đóng góp tài chính. Các chuyên gia cho rằng những bình luận kiểu này, cùng với thái độ ngưỡng mộ công khai dành cho ông Putin của tân Tổng thống Mỹ đã khiến các thành viên NATO lo ngại rằng thành viên mạnh nhất trong liên minh sẽ không đứng ra bảo vệ họ nếu bị Nga xâm lược. Ông Adam Quinn, một chuyên gia về chính trị quốc tế tại Đại học Birmingham (Anh), nhìn nhận những bình luận đó không hẳn là đáng lo, và điều cần quan tâm lúc này là “những chính sách cụ thể”.
Việc ông Trump tuyên bố ủng hộ nước Anh rời khỏi Liên minh châu Âu (EU) cũng khiến châu Âu không khỏi bất an. Trong một hội nghị được tổ chức gần đây ở Malta, các nhà lãnh đạo châu Âu, trong đó có Tổng thống Pháp Francois Hollande, đã cùng thống nhất phản đối bình luận của ông Trump về mối quan hệ với châu Âu, cho rằng quan điểm của Tổng thống Mỹ mang hơi hướng “chủ nghĩa cực đoan”. Ông Tillerson đã bắt đầu tìm cách xoa dịu mối quan hệ với các nước EU, tiêu biểu là việc gặp Phụ trách chính sách đối ngoại Federica Mogherini của khối tại Washington hồi đầu tháng này.
| IS vẫn là một mối đe dọa lớn với thế giới. (Nguồn: BBC) |
Mối đe dọa IS vẫn lớn
Tân Ngoại trưởng Mỹ sẽ phải đối mặt với hàng loạt thách thức tại Trung Đông, và Iran là một trong số đó. Tehran và Washington đứng ở hai phía chiến tuyến trong hàng loạt cuộc xung đột, từ cuộc chiến ở Syria cho tới nội chiến Yemen. Iran đã tiến hành 3 vụ thử tên lửa kể từ khi ông Trump lên nắm quyền, hoạt động không vi phạm thỏa thuận hạt nhân lịch sử ngày 14/7/2015 song bị nhiều người xem là nhằm thách thức chính quyền mới ở Nhà Trắng. Washington đã nhanh chóng trả đũa Tehran với các lệnh trừng phạt mới vì vụ thử tên lửa và cáo buộc tài trợ khủng bố. Ông Trump từng gọi văn bản mà Iran ký với Mỹ và 5 cường quốc khác là “thỏa thuận tồi tệ nhất từng được đàm phán”, song gần đây đã trấn an EU rằng Chính quyền Mỹ vẫn giữ vững các cam kết của mình.
Ông Trump, người tự coi mình là nhà đàm phán đại tài, công khai nói rằng ông muốn khởi động một tiến trình mới nhằm thúc đẩy hòa bình giữa Israel và Palestine. Ông cũng đề xuất con rể mình là Jared Kushner có thể đảm đương trọng trách “xây dựng” hòa bình giữa hai phía - một mục tiêu mà các chính quyền tiền nhiệm đã thất bại.
Trong chiến dịch tranh cử, ông Trump đã nói rõ rằng ông sẽ đánh bại Nhà nước Hồi giáo (IS) tự xưng và cuộc chiến chống các phần tử cực đoan của người tiền nhiệm là “một thảm họa”. Một tin tốt lành đối với ông Trump là khi ông bước vào Nhà Trắng, IS đã bị quét khỏi tất cả những thành phố lớn tại Iraq và Syria. Tuy nhiên, đây vẫn là một mối đe dọa lớn, không chỉ ở Trung Đông. Những biện pháp đáng chú ý mà ông Trump làm từ khi nhậm chức tới nay nhằm ngăn chặn các hành vi khủng bố trên đất Mỹ, như lệnh cấm nhập cảnh đối với công dân 7 quốc gia Hồi giáo, đã vấp phải phản ứng mạnh của dư luận và bị tòa án đình chỉ. Việc đẩy mạnh cuộc chiến chống IS tại Trung Đông cần có sự tham gia nhiều hơn của lực lượng bộ binh, song đây là điều mà người đứng đầu Nhà Trắng từng tuyên bố phản đối.
Trách nhiệm giải quyết các mối quan hệ đối ngoại phức tạp của Mỹ và thực hiện các chính sách nhằm đối phó với những mối đe dọa trên toàn cầu đang đè nặng lên vai tân Ngoại trưởng Mỹ Rex Tillerson, một người được xem là chưa có nhiều kinh nghiệm trong lĩnh vực này.