Trật tự bốn cực - liều thuốc trị bách bệnh cho một thế giới ngày càng mong manh?

Hồng Phúc
TGVN. Bài viết của Daron Acemoglu, Giáo sư kinh tế tại Học viện Công nghệ Massachusetts (MIT), Mỹ về những lợi ích của trật tự thế giới bốn cực, trong đó có việc đem lại tiếng nói đa chiều hơn trong quản trị toàn cầu.
Theo dõi Baoquocte.vn trên
Trật tự bốn cực sẽ tốt hơn cho thế giới? (Nguồn: project-syndicate)
Trật tự bốn cực sẽ tốt hơn cho thế giới? (Nguồn: Project Syndicate)

Với việc làm giảm vai trò toàn cầu của nước Mỹ và từ chối chấp nhận tầm ảnh hưởng ngày càng tăng của Trung Quốc, nhiệm kỳ tổng thống của Donald Trump chính là thời khắc cuối cùng của một kỷ nguyên đơn cực.

Mặc dù nhiều người cho rằng thế giới đơn cực hậu Chiến tranh Lạnh đang nhường đường cho một trật tự quốc tế hai cực do Mỹ và Trung Quốc thống trị, song hệ quả đó không phải là điều chắc chắn sẽ xảy ra và cũng không phải là điều mọi người mong muốn.

Thay vào đó, chúng ta hoàn toàn có thể hy vọng và tiến hành xây dựng một thế giới trong đó châu Âu và những nền kinh tế mới nổi chiếm một vai trò rõ nét hơn.

Ba thách thức bị lãng quên

Do những quốc gia không muốn tuân theo “luật chơi” của Mỹ thường dựa vào Trung Quốc để tìm đường phát triển và sự hỗ trợ vật chất, điều này khiến Trung Quốc đương nhiên nổi lên trở thành một trong hai cực của quyền lực toàn cầu.

Trên thực tế, một thế giới hai cực thường rất không ổn định. Sự xuất hiện của trật tự hai cực sẽ làm tăng nguy cơ xung đột bạo lực (theo logic của thuyết Bẫy Thucydides, trong đó hai nước sẽ đương nhiên coi nhau là mối đe dọa) và khiến các vấn đề toàn cầu hoàn toàn trở nên phụ thuộc vào lợi ích của hai cường quốc lãnh đạo.

Ba thách thức lớn nhất mà nhân loại đang đối mặt có thể sẽ bị phớt lờ hoặc làm cho trầm trọng hơn.

Thách thức đầu tiên là sự tập trung quyền lực của các tập đoàn công nghệ khổng lồ (Big Tech). Mặc dù công nghệ thường được coi là mặt trận chủ chốt trong xung đột Mỹ-Trung, song vẫn có sự tương đồng giữa hai quốc gia trong lĩnh vực này. Cả hai quốc gia đang nỗ lực để theo đuổi mục tiêu sử dụng thuật toán để thống trị con người, trong đó các nền tảng số và trí tuệ nhân tạo (AI) được chính phủ và các tập đoàn sử dụng để giám sát và kiểm soát công dân.

Hiển nhiên, giữa hai nước vẫn có sự khác biệt trong vấn đề này. Trong khi Mỹ chấp nhận tầm nhìn của các tập đoàn công nghệ lớn và hỗ trợ ngành công nghiệp này, những công ty công nghệ khổng lồ của Trung Quốc lại nằm trong tầm kiểm soát và phải tuân theo mục tiêu của chính phủ.

Chẳng hạn, nghiên cứu gần đây cho thấy nhu cầu của chính phủ về công nghệ giám sát đã định hình quá trình nghiên cứu và phát triển của những người sáng tạo AI ở Trung Quốc. Dù trong trường hợp nào, cả hai chính phủ đều sẽ không tăng cường tiêu chuẩn về quyền riêng tư và những hình thức bảo vệ khác đối với người dân, và chắc chắn cũng sẽ không tái định hình chiều hướng nghiên cứu AI để lợi ích của nó trở nên rõ ràng và được chia sẻ rộng rãi.

Thách thức thứ hai là sự ủng hộ về các giá trị dân chủ và nhân quyền sẽ ít được ưu tiên trong thế giới hai cực. Khi sự đàn áp ở Trung Quốc ngày càng tăng, nước Mỹ dường như là một ví dụ tốt về các giá trị này. Tuy nhiên, những cam kết về mặt nguyên tắc của Mỹ đối với dân chủ và nhân quyền thường yếu và không được coi trọng ở bên ngoài nước Mỹ.

Rốt cuộc, chính Mỹ lại là nước đi lật đổ các chế độ được bầu cử dân chủ nhưng không thân thiện ở Mỹ Latinh, châu Á và châu Phi. Việc Mỹ ủng hộ các nền dân chủ như ở Ukraine cũng chỉ vì những động cơ mờ ám, chẳng hạn để chống lại hoặc làm suy yếu nước Nga.

Thách thức thứ ba ít được quan tâm trong một thế giới hai cực Mỹ-Trung là vấn đề biến đổi khí hậu. Trong những năm gần đây, Trung Quốc tỏ ra ủng hộ các thỏa thuận quốc tế về giảm khí thải nhà kính nhiều hơn so với Mỹ.

Tuy nhiên, hai siêu cường không chỉ là hai quốc gia xả thải lớn nhất thế giới, mà cả hai đều dựa vào những mô hình kinh tế thâm dụng năng lượng. Trung Quốc sẽ tiếp tục phụ thuộc vào tăng trưởng dựa trên sản xuất công nghiệp, trong khi tiêu dùng và công nghiệp tăng trưởng (như điện toán đám mây) sẽ tiếp tục tiêu thụ nhiều năng lượng tại Mỹ.

Có thể dự báo rằng mục tiêu trở nên vượt trội về kinh tế trong ngắn hạn của cả hai quốc gia sẽ được ưu tiên cao hơn mục tiêu bảo vệ môi trường của tất cả các quốc gia khác.

Sự bổ sung cần thiết

Tất cả những thách thức này sẽ có thể được giải quyết trong một thế giới được bổ sung hai cực nữa: Liên minh châu Âu (EU) và một hiệp hội gồm các quốc gia mới nổi. Hiệp hội những quốc gia mới nổi này có thể là một tổ chức quốc tế mới có tên gọi “E10”, bao gồm Mexico, Brazil, Ấn Độ, Indonesia, Malaysia, Thổ Nhĩ Kỳ, Nam Phi và một số quốc gia khác.

Một thế giới bốn cực như vậy sẽ ít có khả năng tạo ra một cuộc Chiến tranh Lạnh mới, và nó đem lại tiếng nói đa chiều hơn trong quản trị toàn cầu.

Trật tự bốn cực sẽ tốt hơn cho thế giới? (Nguồn: project-syndicate)
Giáo sư Daron Acemoglu cho rằng chúng ta hy vọng và tiến hành xây dựng một thế giới trong đó châu Âu và những nền kinh tế mới nổi chiếm một vai trò rõ nét hơn. (Nguồn: CC0)

Trên thực tế, EU đã nổi lên đi tiên phong trong việc bảo vệ quyền riêng tư và đặt ra các quy định đối với các tập đoàn công nghệ khổng lồ. EU cũng có quan điểm rõ ràng về việc chống lại quá trình tự động hóa sử dụng thuật toán.

Ngay cả khi các công ty của Trung Quốc và Mỹ tạo ra nhiều quan ngại về vấn đề quyền riêng tư, thao túng tiêu dùng và sử dụng trí thông minh nhân tạo thay thế lao động, thị trường châu Âu vẫn đủ lớn và quan trọng để tác động đến sân chơi toàn cầu.

Tuy nhiên, cực đại diện cho các nền kinh tế mới nổi thậm chí còn đóng vai trò quan trọng hơn. Nếu AI tiếp tục thay thế công việc của con người, các nền kinh tế mới nổi sẽ là những quốc gia bị ảnh hưởng nặng nề nhất do lợi thế tương đối của các quốc gia này nằm ở nguồn nhân công dồi dào.

Với việc tự động hóa làm giảm nguồn cung việc làm, những quốc gia này cần phải có tiếng nói trong các cuộc tranh luận toàn cầu về định hướng thiết kế và sử dụng các công nghệ mới.

EU và các nền kinh tế mới nổi cũng có thể hình thành một khối quyền lực để chống lại phát thải do sử dụng nhiên liệu hóa thạch. Mặc dù EU đã dẫn đầu thế giới trong quá trình giảm khí thải các-bon, các nền kinh tế mới nổi cũng có lợi ích cấp thiết trong việc chống biến đổi khí hậu do các quốc gia này chịu tác động lớn từ sự ấm lên toàn cầu.

Một thế giới bốn cực sẽ đem lại nhiều hy vọng hơn thế giới hai cực song không phải là “liều thuốc trị bách bệnh”. Với những tiếng nói đa chiều hơn và khả năng hình thành nhiều liên minh “cơ hội chủ nghĩa” hơn, thế giới bốn cực sẽ khó quản lý hơn so với thế giới đơn cực như trong thời gian qua.

Châu Âu tìm kiếm trật tự thế giới mới thời 'hậu Mỹ'

Châu Âu tìm kiếm trật tự thế giới mới thời 'hậu Mỹ'

TGVN. Để đối phó với sự suy giảm của Mỹ, Liên minh châu Âu (EU) đang tìm kiếm các chính sách thúc đẩy đoàn kết nội ...

Chuyên gia quốc tế: Động thái của Trung Quốc ở Biển Đông 'đang dần hủy hoại' trật tự thế giới

Chuyên gia quốc tế: Động thái của Trung Quốc ở Biển Đông 'đang dần hủy hoại' trật tự thế giới

TGVN. Các chuyên gia quốc tế cho rằng Trung Quốc sẽ không dễ dàng trong việc tuyên bố ADIZ ở Biển Đông và những hành ...

Hậu dịch Covid-19, một trật tự thế giới khó đổ vỡ nhưng 'khó mà như xưa'

Hậu dịch Covid-19, một trật tự thế giới khó đổ vỡ nhưng 'khó mà như xưa'

TGVN. Câu hỏi mấu chốt ở đây là, đại dịch Covid-19 có làm đảo lộn ít nhất một trong hai yếu tố cấu thành nên ...

(theo Project Syndicate)

Bài viết cùng chủ đề

Cạnh tranh Mỹ-Trung Quốc

Đọc thêm

Phó Thủ tướng Lê Minh Khái và đoàn đại biểu Việt Nam tham dự Chương trình Lãnh đạo cao cấp tại Hoa Kỳ

Phó Thủ tướng Lê Minh Khái và đoàn đại biểu Việt Nam tham dự Chương trình Lãnh đạo cao cấp tại Hoa Kỳ

Phó Thủ tướng Chính phủ Lê Minh Khái sẽ dẫn đầu đoàn đại biểu Việt Nam tham dự Chương trình Lãnh đạo cao cấp Việt Nam (VELP) 2024 và làm ...
Bang Rio de Janeiro, Brazil mong muốn đẩy mạnh hợp tác giáo dục, du lịch, văn hoá với Việt Nam

Bang Rio de Janeiro, Brazil mong muốn đẩy mạnh hợp tác giáo dục, du lịch, văn hoá với Việt Nam

Đại sứ Bùi Văn Nghị và đoàn công tác của Đại sứ quán Việt Nam tại Brazil đã có chuyến thăm làm việc tại thành phố Rio de Janeiro, bang ...
Vietlott 29/3, kết quả xổ số Vietlott Mega thứ 6 ngày 29/3/2024. xổ số Mega 645

Vietlott 29/3, kết quả xổ số Vietlott Mega thứ 6 ngày 29/3/2024. xổ số Mega 645

Vietlott 29/3 - xổ số Vietlott Mega 29/3. Trực tiếp xổ số Vietlott hôm nay 29/3/2024 nhanh nhất và chính xác nhất. Vietlott Mega 645 hôm nay.
XSVL 29/3, Trực tiếp kết quả xổ số Vĩnh Long hôm nay 29/3/2024. KQXSVL thứ 6

XSVL 29/3, Trực tiếp kết quả xổ số Vĩnh Long hôm nay 29/3/2024. KQXSVL thứ 6

XSVL 29/3 - Trực tiếp kết quả xổ số Vĩnh Long hôm nay - XSVL 29/3/2024. xo so vinh long. KQXSVL thứ 6. kết quả xổ số Vĩnh Long ...
XSBD 29/3, trực tiếp kết quả xổ số Bình Dương hôm nay 29/3/2024. KQXSBD thứ 6

XSBD 29/3, trực tiếp kết quả xổ số Bình Dương hôm nay 29/3/2024. KQXSBD thứ 6

XSBD 29/3 - Trực tiếp xổ số Bình Dương hôm nay - XSBD 29/3/2024. xo so binh duong. KQXSBD thứ 6. kết quả xổ số Bình Dương ngày 29 tháng ...
XSTV 29/3, trực tiếp kết quả xổ số Trà Vinh hôm nay 29/3/2024. KQXSTV thứ 6

XSTV 29/3, trực tiếp kết quả xổ số Trà Vinh hôm nay 29/3/2024. KQXSTV thứ 6

XSTV 29/3 - Trực tiếp kết quả xổ số Trà Vinh hôm nay - XSTV 29/3/2024. ket qua xo so tra vinh. XSTV thứ 6. kết quả xổ số Trà ...
Hợp tác tài nguyên nước trong khuôn khổ Lan Thương - Mekong thể hiện sự đoàn kết khu vực

Hợp tác tài nguyên nước trong khuôn khổ Lan Thương - Mekong thể hiện sự đoàn kết khu vực

Sáu nước dọc sông Lan Thương - Mekong cùng giải quyết thách thức tài nguyên nước, thúc đẩy phát triển kinh tế khu vực và phúc lợi người dân.
Tin thế giới 28/3: Mỹ rút quân khỏi Niger, Nga gia tăng tấn công Ukraine, Australia hủy vụ kiện Trung Quốc

Tin thế giới 28/3: Mỹ rút quân khỏi Niger, Nga gia tăng tấn công Ukraine, Australia hủy vụ kiện Trung Quốc

Iran bị trừng phạt vì cấp tên lửa cho Nga, Philippines cứng rắn với Trung Quốc, Cố vấn cảnh báo lực lượng Ukraine bị 'đình trệ', Trung Quốc-Nga-Iran tập trận
Vụ tấn công khủng bố ở Moscow: Nga xác nhận đã được Mỹ cảnh báo, Đức nói chẳng biết thông tin nào trước

Vụ tấn công khủng bố ở Moscow: Nga xác nhận đã được Mỹ cảnh báo, Đức nói chẳng biết thông tin nào trước

Đức cho rằng, Mỹ có thể có manh mối về vụ tấn công khủng bố cướp đi sinh mạng của hơn 140 ở ngoại ô thủ đô Moscow của Nga tối 22/3.
Pháp khẳng định thành ý với Brazil về tàu ngầm chạy bằng năng lượng hạt nhân

Pháp khẳng định thành ý với Brazil về tàu ngầm chạy bằng năng lượng hạt nhân

Pháp mong muốn chia sẻ kiến thức kỹ thuật với Brazil trong khi vẫn tôn trọng mọi cam kết không phổ biến vũ khí hạt nhân.
Ukraine hạ 26 UAV một đêm, Nga tuyên bố đanh thép về F-16, thế mạnh của Ấn Độ giữa xung đột Moscow-Kiev

Ukraine hạ 26 UAV một đêm, Nga tuyên bố đanh thép về F-16, thế mạnh của Ấn Độ giữa xung đột Moscow-Kiev

Nga cho rằng, nếu phương Tây cung cấp cho Ukraine máy bay tiêm kích F-16, điều đó cũng sẽ không làm thay đổi tình hình trên chiến trường.
Hàn Quốc cảnh giác động thái mới của Triều Tiên, thảo luận cùng Mỹ-Nhật Bản tìm cách hợp tác an ninh

Hàn Quốc cảnh giác động thái mới của Triều Tiên, thảo luận cùng Mỹ-Nhật Bản tìm cách hợp tác an ninh

Triều Tiên dường như đang chuẩn bị cho vụ phóng vệ tinh do thám tiếp theo, mặc dù không có dấu hiệu cho thấy vụ phóng sắp xảy ra.
Quan hệ Pháp-Brazil: Nối lại nồng ấm

Quan hệ Pháp-Brazil: Nối lại nồng ấm

Chuyến đi của Tổng thống Pháp tới Brazil được cho là làm nồng ấm trở lại mối quan hệ băng giá dưới thời Tổng thống Brazil Jair Bolsonaro.
Ngoại trưởng Mỹ thăm Hàn Quốc: Thông điệp nồng ấm

Ngoại trưởng Mỹ thăm Hàn Quốc: Thông điệp nồng ấm

Sự hiện diện của Ngoại trưởng Mỹ Antony Blinken tại Seoul lần này cũng cho thấy quan hệ đồng minh tiếp tục gắn kết chặt chẽ giữa Mỹ và Hàn Quốc.
Phía sau kỳ vọng của Thái Lan ở EU

Phía sau kỳ vọng của Thái Lan ở EU

Thông điệp mà Thủ tướng Thái Lan Srettha Thavisin muốn chuyển tới châu Âu, đặc biệt là Pháp và Đức là 'Thái Lan đã mở cửa kinh doanh trở lại'.
Tăng gắn kết, tìm đồng thuận

Tăng gắn kết, tìm đồng thuận

Chuyến thăm Mỹ của Tổng thống Ba Lan Andrzej Duda cùng Thủ tướng Donald Tusk có thể coi là nỗ lực nâng tầm gắn kết mối quan hệ đồng minh với Mỹ.
Bầu cử Tổng thống Mỹ: Định hình cuộc đua ‘song mã’

Bầu cử Tổng thống Mỹ: Định hình cuộc đua ‘song mã’

Sau ngày Siêu thứ Ba, việc lựa chọn ứng viên Tổng thống của đảng Dân chủ và Cộng hòa gần như đã an bài.
Tổng thống Pháp thăm CH Czech: Nỗ lực tìm kiếm đồng minh

Tổng thống Pháp thăm CH Czech: Nỗ lực tìm kiếm đồng minh

Tổng thống Pháp đến CH Czech không chỉ đáp lễ mà còn là nỗ lực thể hiện vai trò dẫn dắt của nước Pháp và tìm kiếm sự ủng hộ của đồng minh.
Nghi phạm khủng bố đến từ Tajikistan: Tiếng chuông cảnh tỉnh cho Nga và thế giới

Nghi phạm khủng bố đến từ Tajikistan: Tiếng chuông cảnh tỉnh cho Nga và thế giới

Việc 4 nghi phạm vụ tấn công nhà hát ở Nga hôm 22/3 đều mang quốc tịch Tajikistan khiến sự chú ý đổ dồn về quốc gia Trung Á này.
Vụ tấn công đẫm máu ở Nga: Lý do Moscow 'lọt' tầm ngắm của IS

Vụ tấn công đẫm máu ở Nga: Lý do Moscow 'lọt' tầm ngắm của IS

Vụ tấn công đẫm máu ở Nga ngày 22/3 do tổ chức Nhà nước Hồi giáo (IS) tự xưng thực hiện cho thấy sự thay đổi mục tiêu của tổ chức khủng bố này.
Diễn đàn châu Á Bác Ngao: Tiếng nói của kinh tế châu Á

Diễn đàn châu Á Bác Ngao: Tiếng nói của kinh tế châu Á

Diễn đàn châu Á Bác Ngao được đánh giá là kênh hiệu quả để trao đổi ý kiến về các vấn đề kinh tế đáng quan tâm nhất trong suốt hai thập kỷ qua.
Chạy đua vũ khí hạt nhân, Mỹ đánh cược vào tên lửa đạn đạo xuyên lục địa Sentinel?

Chạy đua vũ khí hạt nhân, Mỹ đánh cược vào tên lửa đạn đạo xuyên lục địa Sentinel?

Những rắc rối trong chương trình tên lửa đạn đạo xuyên lục địa Sentinel đang khiến cho Mỹ khó tiếp cận mục tiêu răn đe hạt nhân của mình.
Bất ổn ở Haiti: Nguồn cơn và nguy cơ

Bất ổn ở Haiti: Nguồn cơn và nguy cơ

Bất ổn chính trị, tranh giành quyền lực giữa các băng đảng cùng các vụ đảo chính và nghèo đói là những gì mà người dân Haiti tiếp tục phải đối mặt...
70 năm ngày mở màn Chiến dịch Điện Biên Phủ lịch sử

70 năm ngày mở màn Chiến dịch Điện Biên Phủ lịch sử

Baoquocte.vn. Ngày 13/3/1954 là ngày mở màn Chiến dịch Điện Biên Phủ lịch sử - nguồn cổ vũ lớn lao cho toàn thể nhân dân ta trong sự nghiệp xây dựng, bảo vệ Tổ quốc.
Phiên bản di động