Chiến lược cân bằng của Nga ở Nam Á

Ngày 13/8 vừa qua, một quan chức quân sự cấp cao của Nga thông báo Moscow sẽ tổ chức các cuộc tập trận quân sự toàn diện chung với Ấn Độ từ ngày 19 - 29/10 tới.

Thông báo này đã thu hút sự quan tâm từ cộng đồng quốc tế vì đây lần đầu tiên Moscow phối hợp tập trận một cách đồng bộ với quân đội, hải quân và không quân Ấn. Thời điểm Moscow quyết định mở rộng hợp tác quân sự với Ấn Độ gây tò mò bởi thông báo về tập trận chung xuất hiện chỉ vài ngày sau khi Pakistan đàm phán với Nga về việc mua máy bay chiến đấu S-35.

Có thể nói, quyết định của Nga về tăng cường hợp tác quân sự đồng thời với cả Ấn Độ và Pakistan là ví dụ điển hình cho chiến lược cân bằng của Moscow ở khu vực Nam Á. Khả năng duy trì quan hệ đối tác an ninh mật thiết với cả Ấn Độ và Pakistan mang lại nhiều lợi ích cho tham vọng địa chính trị của điện Kremlin.

Tam giác chống khủng bố

Chiến lược cân bằng thành công của Moscow ở Nam Á đã làm nổi bật vị thế cường quốc của Nga đối với cộng đồng quốc tế. Nó chứng tỏ Nga có thể trực tiếp cạnh tranh ảnh hưởng với Mỹ và Trung Quốc tại khu vực châu Á – Thái Bình Dương. Ngoài ra, đây cũng là cách mà Moscow tranh thủ sự ủng hộ của New Delhi lẫn Islamabad nhằm ngăn chặn bất ổn ở Trung Á và Afghanistan. Quan hệ đối tác của Moscow với New Delhi và Islamabad được duy trì dựa trên những nỗ lực của Nga trong việc giải quyết 2 thách thức an ninh cốt lõi mà các bên đều quan tâm.

Vấn đề an ninh chính đầu tiên mà Nga đã nhấn mạnh trong nỗ lực củng cố quan hệ đối tác với Ấn Độ và Pakistan là chiến đấu chống chủ nghĩa khủng bố xuyên quốc gia. Bất chấp việc cả New Delhi và Islamabad thường xuyên “hục hặc” với nhau về vấn đề này, Nga vẫn giữ quan hệ tốt đẹp với cả 2 quốc gia bằng cách không đổ lỗi cho bất kì nước nào về mối đe dọa từ chủ nghĩa Hồi giáo cực đoan đang lớn mạnh ra ở Nam Á. Đáng chú ý hơn, thay vì tiếp cận vấn đề theo mang tính cáo buộc của chính quyền Trump, Nga đã giải quyết mối đe dọa của chủ nghĩa khủng bố ở Nam Á bằng cách hợp tác song phương với chính quyền Ấn Độ và Pakistan trên các lĩnh vực mà họ có thể thực hiện các giải pháp mang tính xây dựng.

Cụ thể hơn, Nga đã hỗ trợ Ấn Độ trong việc kiểm soát chặt chẽ biên giới, nhằm ngăn chặn dòng tư tưởng Hồi giáo cực đoan tiếp tục lây lan. Để thuyết phục chính phủ Ấn Độ, Tổng thống Nga Vladimir Putin đã ủng hộ cuộc tập kích chống khủng bố của New Delhi vào Kashmir sau vụ tấn công Uri vào năm 2016, đồng thời công khai ca ngợi các chính sách chống khủng bố của New Delhi trong cuộc gặp với Modi hồi tháng 6.

Mặc dù sự ủng hộ của Nga đối với chính sách chống khủng bố của Ấn Độ có thể làm tổn hại đến quan hệ song phương với Pakistan, nhưng Moscow đã khôn khéo xoa dịu Islamabad bằng cách nhấn mạnh sự cần thiết của Pakistan như là một đối tác chống khủng bố ở Afghanistan. Các quan chức Nga lập luận rằng, giọng điệu thù địch của chính quyền Trump nhằm vào Pakistan tạo ra nguy cơ bất ổn cho khu vực, còn Moscow thì đã dành cho Pakistan một vị trí ngoại giao nổi bật trong cuộc đàm phán hòa bình về cuộc khủng hoảng Afghanistan mà nước này đã tổ chức. Những động thái này đã trấn an các quan chức Pakistan về sự công bằng của Nga ở Nam Á và khiến cho Islamabad ủng hộ Moscow mở rộng sự hiện diện ngoại giao tại Afghanistan.

Dàn xếp căng thẳng

Vấn đề an ninh chính thứ hai làm nền tảng cho chiến lược cân bằng Nam Á của Nga là cải thiện những căng thẳng đã leo thang trong năm 2016 ở vùng biên giới Kashmir giữa Ấn Độ và Pakistan. Tương tự như cách tiếp cận chống khủng bố, Nga đã áp dụng cách tiếp cận không can thiệp, bằng cách từ chối sử dụng vị thế của mình trong Hội đồng bảo an Liên hợp quốc (HĐBA LHQ) để lên án các bên về những hành động thù địch đang gia tăng.

Nhiều nhà phân tích từng cho rằng, Nga “đứng ngoài cuộc” trong vấn đề Kashmir tại Hội đồng bảo an là biểu thị ngầm cho lập trường thân Ấn, khi trước đó Pakistan đã tố cáo lên LHQ về những thiệt hại gây ra bởi các cuộc không kích của Ấn Độ ở Kashmir. Tuy nhiên, Nga đã cho thấy sự công bằng trong các cuộc xung đột bằng việc tự nhận mình có khả năng làm trung gian hòa giải trong cuộc khủng hoảng an ninh này.

Moscow đã chứng tỏ mình không nói suông khi Tổng thống Putin đã có cuộc đối thoại song phương thành công với cựu Thủ tướng Nawaz Sharif tại Hội nghị thượng đỉnh của tổ chức Hợp tác Thượng Hải (SCO) vào hồi tháng 6 vừa qua. Pakistan thậm chí còn tỏ ra nhiệt tình đối với vai trò trung gian hòa giải của Nga hơn cả Ấn Độ. Quan trọng hơn, việc Moscow ủng hộ đối thoại giữa New Delhi và Islamabad trong khi phản đối những nghị quyết của các tổ chức đa phương đã củng cố hơn nữa chiến lược cân bằng Nam Á của điện Kremlin.

Mặc dù mối liên kết kinh tế và an ninh với Ấn Độ có ý nghĩa địa chính trị lớn hơn Pakistan, nhưng việc Nga sử dụng các cam kết song phương mang tính xây dựng trong chống khủng bố và làm trung gian hòa giải căng thẳng biên giới giữa New Delhi và Islamabad đã cho phép nước này có thể thực thi một cách hiệu quả chiến lược cân bằng ở Nam Á.

Nếu các đề nghị ngoại giao của Nga giúp xoa dịu căng thẳng giữa Pakistan và Ấn Độ, nó sẽ tạo điều kiện cho các nhà hoạch định chính sách của điện Kremlin tiếp cận các thị trường mua bán vũ khí mới, đồng thời nhấn mạnh thêm vị thế nước lớn trên trường quốc tế nói chung và châu Á – Thái Bình Dương nói riêng.