NATO 70 năm: Thay đổi để tồn tại

Duy Quang
Liên minh quân sự được lập ra từ thời Chiến tranh Lạnh sẽ phải đối mặt với nhiều thách thức mới từ bên trong lẫn bên ngoài, nhưng khối vẫn đang cố gắng từng ngày để duy trì hoạt động và sự can dự với thế giới.
Theo dõi Baoquocte.vn trên
TIN LIÊN QUAN
nato 70 nam thay doi de ton tai Mỹ và NATO từ chối tham dự Hội nghị an ninh Moscow lần 8
nato 70 nam thay doi de ton tai Chuyên gia: Nội bộ NATO “lục đục” trước khi ông Trump lên nắm quyền

Tổ chức Hiệp ước Bắc Đại Tây Dương (NATO) đã kỷ niệm “sinh nhật” 70 năm khá trọng thể tại thủ đô Washington, Mỹ vào ngày 4/4 vừa qua. Buổi lễ kỷ niệm ngày thành lập có sự góp mặt đầy đủ của Ngoại trưởng 29 nước thành viên, diễn ra trong chính căn phòng mà các Bộ trưởng Ngoại giao của 12 nước đồng minh gặp nhau để ký Hiệp ước Bắc Đại Tây Dương vào ngày 4/4/1949.

Tuy vậy, khía cạnh sâu sắc nhất trong lễ kỷ niệm này là sự căng thẳng biểu lộ rõ trên những gương mặt quen thuộc của Ngoại trưởng các nước phương Tây. Họ gặp nhau không đơn thuần là để tổ chức một buổi lễ vui vẻ trong không khí thoải mái, mà còn bàn về thách thức của tổ chức quân sự lớn nhất hành tinh này trong thời kỳ mới.

nato 70 nam thay doi de ton tai
Binh lính Đức trong một nhiệm vụ của NATO. (Nguồn: DPA)

Trên thực tế, từ những thách thức bên ngoài, tới những lời chỉ trích bên trong gây lục đục nội bộ, dường như ai cũng nhìn ra vai trò và năng lực của NATO thời gian gần đây luôn là một dấu chấm hỏi lớn. Phải chăng ở cái tuổi “thất thập cổ lai hy”, NATO đã quá già và lỗi thời, không theo kịp một thế giới đang biến động không ngừng?

Nhìn lại 70 năm lịch sử

Cách đây 70 năm, ngày 4/4/1949, 12 nước, trong đó có 10 nước châu Âu (Bỉ, Đan Mạch, Pháp, Anh, Italy, Iceland, Luxembourg, Na Uy, Hà Lan và Bồ Đào Nha) cùng Canada và Mỹ đã ký tại Washington Hiệp ước Bắc Đại Tây Dương, đây được xem là ngày thành lập NATO, liên minh quân sự chính do Mỹ dẫn đầu.

Mục đích thành lập của NATO là để ngăn chặn ảnh hưởng của phe xã hội chủ nghĩa do Liên Xô đứng đầu lúc đó đang trên đà phát triển rất mạnh ở châu Âu. Việc thành lập NATO dẫn đến việc các nước xã hội chủ nghĩa ở Động Âu thành lập khối Warsaw để làm đối trọng. Sự kình địch và chạy đua vũ trang giữa hai khối quân sự đối địch này là tâm điểm của Chiến tranh Lạnh trong nửa sau thế kỷ XX.

Các thành viên tham gia Hiệp ước cam kết rằng bất cứ cuộc tấn công vũ trang nào chống lại một trong số họ ở châu Âu hoặc Bắc Mỹ sẽ được coi là một cuộc tấn công chống lại tất cả thành viên còn lại trong khối. Do đó, họ thỏa thuận với nhau rằng, nếu một cuộc tấn công xảy ra, tất cả thành viên còn lại sẽ có trách nhiệm giúp đỡ thành viên bị tấn công, bao gồm cả việc sử dụng vũ trang, để khôi phục và duy trì an ninh của khu vực Bắc Đại Tây Dương. Nguyên tắc này được quy định trong Điều khoản số 5 của Hiệp ước Washington 1949.

Khi mà đối trọng Liên Xô sụp đổ, NATO bắt đầu thi hành chính sách Đông tiến, kết nạp các thành viên cũ trong khối Xã hội chủ nghĩa tại Đông Âu và các nước thuộc không gian hậu Xô Viết, bắt đầu từ Ba Lan, Hungary và Czech. Tổ chức này sau đó tăng lên 26 nước năm 2004, 28 vào năm 2009 và con số hiện nay đã là 29. Bắc Macedonia đang trên đường trở thành thành viên thứ 30. Về cơ bản, NATO mở rộng về phía Đông đã tái khẳng định địa vị lãnh đạo toàn cầu của Mỹ, không gian an ninh của Nga dần bị thu hẹp, bố cục an ninh địa chính trị của châu Âu thay đổi đáng kể.

Chính sách Đông tiến đã xâm phạm đến "sân sau" của Nga và đe dọa đến lợi ích chiến lược cốt lõi của nước này, một điều mà Tổng thống Nga Vladimir Putin đã nhấn mạnh và lặp lại nhiều lần. Nga lên án là hành động vi phạm Hiệp ước Các Lực lượng Vũ trang Thông thường ở châu Âu (CFE) khi Hiệp ước này nghiêm cấm các thành viên cũ trong khối xã hội chủ nghĩa tại Đông Âu và các nước thuộc không gian hậu Xô Viết gia nhập NATO.

NATO và D. Trump

Tổng thống Trump còn nhiều lần cáo buộc các đồng minh NATO, đặc biệt là Đức vì đã dựa quá nhiều vào sức mạnh quân sự của Mỹ. Đích thân ông đã gọi NATO là một tổ chức đã lỗi thời và không ít lần tuyên bố Mỹ sẽ rút khỏi liên minh quân sự này. Thậm chí, cho đến buổi “sinh nhật 70 năm”, Phó Tổng thống Mỹ Mike Pence vẫn lên tiếng chỉ trích hai quốc gia thành viên. Trong khi Đức bị chỉ trích vì mức đóng góp chưa thỏa đáng thì Thổ Nhĩ Kỳ bị chỉ trích vì mua hệ thống phòng không của Nga bất chấp cảnh báo của Washington.

Có thể nói, trong 7 thập kỷ qua, NATO đã trải qua 3 thời kỳ chính với nhiều khẩu hiệu hành động khác nhau. Những năm đầu sau Chiến tranh Lạnh, khẩu hiệu đầu tiên là “NATO toàn cầu”. Thời kỳ tiếp theo với NATO là thể hiện sức mạnh để ổn định toàn cầu, với các chiến dịch quân sự tại Kosovo, Afghanistan, Lybia… để thử nghiệm các học thuyết can dự mới. Thời kỳ thứ 3, mở ra năm 2014, là lúc NATO đột nhiên tìm lại được động lực tồn tại của mình qua cuộc khủng hoảng Ukraine và căng thẳng gia tăng với Nga.

Thế nhưng, giai đoạn đột phá này cũng nhanh chóng khép lại do trong 2 năm qua, khối quân sự này là một tập hợp của những tranh cãi gay gắt liên quan đến chia sẻ gánh nặng tài chính, đe doạ và căng thẳng. Sự đi xuống và bất đồng trong NATO phần lớn là do sự xuất hiện của một chính trị gia phi truyền thống – Tổng thống Mỹ Donald Trump.

Trong lần đầu ra mắt của mình, tại Hội nghị thượng đỉnh NATO vào tháng 5/2017, ông Trump đã để lại một ấn tượng khó quên với nhà lãnh đạo Canada và các nước châu Âu. Ông đã công khai chỉ trích các quốc gia NATO vì đã chi tiêu cho quốc phòng dưới mức 2% sản lượng quốc gia như đã cam kết, Tổng thống Trump còn cho rằng một số nước thành viên còn nợ Mỹ và NATO một khoản tiền lớn mặc dù việc đóng góp là tự nguyện. Tuy có khắt khe, nhưng ông cũng đang làm giống những gì mà người tiền nhiệm của mình - Tổng thống Barack Obama từng thể hiện khi còn đương chức.

Ông Trump được coi là một người thực dụng, nhất là với chính sách “nước Mỹ trên hết” của mình. Nước Mỹ của ông đang nhìn châu Âu dưới 2 cấp độ: trước hết là khách hàng, tiếp đến mới là đồng minh. Mỹ sẽ cung cấp “dịch vụ” quân sự để bảo vệ châu Âu đổi lại là những lợi ích về kinh tế. Thái độ của ông Trump được chú ý đặc biệt bởi vì bản chất của NATO là cam kết của Mỹ đối với an ninh châu Âu và bảo vệ các đồng minh châu Âu. Nếu châu Âu mất niềm tin vào cam kết này, liên minh được xem như sẽ tan rã.

Tương lai sẽ ra sao?

Đó là một câu hỏi mà hiện tại vẫn có nhiều phương án trả lời: Tiếp tục tồn tại như hiện tại, duy trì các hoạt động răn đe hạn chế và phải luôn làm mới mình; hoặc sẽ có một NATO lớn mạnh, mở rộng và kết nạp thêm nhiều thành viên nữa, tích cực tham gia vào các hoạt động quân sự trên thế giới; và khả năng thấp nhất là NATO giải tán..?

Sau khi Mỹ phải chịu đựng vụ khủng bố kinh hoàng ngày 11/9/2001, các nước đồng minh NATO, tuy không phải là mục tiêu, đã ngay lập tức dẫn Điều 5 và sử dụng quân đội và tài nguyên, sát cánh cùng Mỹ trong cuộc chiến chống lại al Qaeda và Taliban. Đây cũng là lần duy nhất NATO sử dụng Điều 5.

Nói thế nào chăng nữa, NATO sinh ra để phục vụ cho những mục đích và lợi ích cho các nước phương Tây và Mỹ là chính. Dù khối quân sự này luôn tự nhận mình là người bảo vệ cho nền hòa bình và an ninh khu vực và thế giới, nhưng cứ nhìn hệ quả của các cuộc can thiệp quân sự vào Lybia hay Iraq và thực hiện học thuyết của NATO tại các khu vực này... sẽ cho người ta một cái nhìn khác về hiệu quả mà họ đem lại.

NATO chắc chắn sẽ phải xây dựng và định hình lại chính mình để có thể duy trì sự liên quan với cục diện thế giới ngày nay. Có khá nhiều thứ sẽ phải làm nếu khối liên minh này thực sự muốn nhìn thấy sinh nhật thứ 80, thậm chí là 100. Đầu tiên và quan trọng nhất, NATO cần phải tìm lại được sự đồng thuận giữa các thành viên của mình. Đây được coi là điểm yếu lớn nhất của khối liên minh quân sự này.

Ngoài ra, các thành viên cũng cần phải có một cam kết nào đó nếu muốn tiếp tục duy trì “sự sống” cho NATO, đó có thể là chấp nhận tăng ngân sách quốc phòng như những gì Mỹ đã làm, giảm bớt gánh nặng quốc phòng của Mỹ tại châu Âu hoặc bất cứ cách nào để Mỹ còn hứng thú bảo vệ châu lục này.

Thực tế cho thấy nếu NATO mà không có Mỹ, thì riêng các nước châu Âu hiện tại với tiềm lực hạn chế, khó khả năng thực hiện các nhiệm vụ đảm bảo và răn đe an ninh tại khu vực. Như vậy, một NATO có Mỹ vẫn và sẽ tiếp tục tồn tại và khó có thể giải tán, cho dù châu Âu (dẫn đầu bởi Đức và Pháp) vẫn đang nuôi mong muốn xây dựng một quân đội riêng để “tự chủ chiến lược” về quốc phòng và an ninh.

nato 70 nam thay doi de ton tai

Nga cáo buộc NATO xúi giục Kiev khiêu khích tại Biển Đen

Ngày 4/4, Bộ Ngoại giao Nga đưa ra bình luận nhân dịp kỷ niệm 70 năm thành lập Tổ chức Hiệp ước Bắc Đại Tây ...

nato 70 nam thay doi de ton tai

Tổ chức NATO tròn 70 tuổi: Bóng của quá khứ trong sinh nhật buồn

NATO vốn là sản phẩm của chiến tranh lạnh. Thời ấy nay đã thành quá khứ nhưng NATO vẫn muốn tiếp tục tồn tại, có ...

nato 70 nam thay doi de ton tai

NATO sẽ tiếp tục chính sách kiềm chế đối với Nga

Ngày 4/4, Tổng thư ký (TTK) Tổ chức Hiệp ước Bắc Đại Tây Dương (NATO), ông Jens Stoltenberg đã có bài phát biểu tại phiên họp ...

Xem nhiều

Đọc thêm

Đoàn doanh nghiệp công nghệ hàng đầu Estonia đến Việt Nam, sẵn sàng góp sức trong nỗ lực chuyển đổi số

Đoàn doanh nghiệp công nghệ hàng đầu Estonia đến Việt Nam, sẵn sàng góp sức trong nỗ lực chuyển đổi số

Từ ngày 4-8/11, một đoàn đại biểu từ Estonia sẽ có chuyến thăm Việt Nam nhằm tìm kiếm cơ hội hợp tác trong lĩnh vực chuyển đổi số.
Tin thế giới 5/11: Ông Trump thừa nhận có thể thua, Hàn Quốc nói 10.000 binh sĩ Triều Tiên đã ở Nga, Ngoại trưởng Đức bất ngờ thăm Ukraine

Tin thế giới 5/11: Ông Trump thừa nhận có thể thua, Hàn Quốc nói 10.000 binh sĩ Triều Tiên đã ở Nga, Ngoại trưởng Đức bất ngờ thăm Ukraine

Báo Thế giới và Việt Nam điểm một số tin quốc tế nổi bật trong 24 giờ qua.
Giá vàng hôm nay 6/11/2024: Giá vàng có 'phá lệ' sau bầu cử Mỹ? Thị trường sẽ đi lên dù ai là tổng thống? Vàng nhẫn rớt mạnh

Giá vàng hôm nay 6/11/2024: Giá vàng có 'phá lệ' sau bầu cử Mỹ? Thị trường sẽ đi lên dù ai là tổng thống? Vàng nhẫn rớt mạnh

Giá vàng hôm nay 6/11/2024 ghi nhận thị trường thế giới duy trì tương đối ổn định khi chờ đợi kết quả bầu cử tổng thống Mỹ 2024.
Giá tiêu hôm nay 6/11/2024: Thị trường ảm đạm, doanh nghiệp xuất khẩu gặp khó, tiêu Việt chiếm 69% thị phần tại Thổ Nhĩ Kỳ

Giá tiêu hôm nay 6/11/2024: Thị trường ảm đạm, doanh nghiệp xuất khẩu gặp khó, tiêu Việt chiếm 69% thị phần tại Thổ Nhĩ Kỳ

Giá tiêu hôm nay 6/11/2024 tại thị trường trong nước đi ngang ở một số địa phương trọng điểm, giao dịch từ 140.000 - 141.000 đồng/kg.
Chip bộ nhớ mới được điều khiển bằng ánh sáng và nam châm giúp máy tính AI ít ngốn điện hơn

Chip bộ nhớ mới được điều khiển bằng ánh sáng và nam châm giúp máy tính AI ít ngốn điện hơn

Các nhà nghiên cứu Mỹ đang phát triển một loại chip bộ nhớ mới có thể vừa lưu trữ thông tin vừa thực hiện các phép tính với tốc độ ...
Hỗ trợ phụ nữ bị ảnh hưởng bởi hạn hán, xâm nhập mặn tại Cà Mau và Ninh Thuận

Hỗ trợ phụ nữ bị ảnh hưởng bởi hạn hán, xâm nhập mặn tại Cà Mau và Ninh Thuận

Đại sứ quán Nhật Bản và UN Women hỗ trợ 7.200 người dân, đặc biệt là phụ nữ tại Cà Mau và Ninh Thuận bị ảnh hưởng bởi hạn hán ...
Tin thế giới 5/11: Ông Trump thừa nhận có thể thua, Hàn Quốc nói 10.000 binh sĩ Triều Tiên đã ở Nga, Ngoại trưởng Đức bất ngờ thăm Ukraine

Tin thế giới 5/11: Ông Trump thừa nhận có thể thua, Hàn Quốc nói 10.000 binh sĩ Triều Tiên đã ở Nga, Ngoại trưởng Đức bất ngờ thăm Ukraine

Báo Thế giới và Việt Nam điểm một số tin quốc tế nổi bật trong 24 giờ qua.
TRỰC TIẾP bầu cử Mỹ 2024: Trận đấu cuối cùng giữa ông Donald Trump và bà Kamala Harris bắt đầu

TRỰC TIẾP bầu cử Mỹ 2024: Trận đấu cuối cùng giữa ông Donald Trump và bà Kamala Harris bắt đầu

Báo Thế giới và Việt Nam liên tục cập nhật diễn biến và kết quả của cuộc bầu cử tổng thống Mỹ 2024 ngày 5/11.
Bầu cử Mỹ 2024: Tuyên bố trước 'giờ G' của một cử tri Mỹ giàu kinh nghiệm

Bầu cử Mỹ 2024: Tuyên bố trước 'giờ G' của một cử tri Mỹ giàu kinh nghiệm

Tôi hỏi là ông sẽ bỏ phiếu cho ai? Kamala Harris, ông trả lời tôi với giọng nhỏ nhẹ nhưng dứt khoát.
'Họa vô đơn chí' có thể đẩy chính phủ 'đèn giao thông' của Đức tới nguy cơ sụp đổ

'Họa vô đơn chí' có thể đẩy chính phủ 'đèn giao thông' của Đức tới nguy cơ sụp đổ

Đây là thời điểm tồi tệ nhất có thể dẫn tới chính phủ sụp đổ, xét theo những gì đang xảy ra ở Ukraine và tình hình kinh tế ở Đức.
Syria lên án cuộc không kích của Israel nhằm vào các địa điểm dân sự gần Damascus

Syria lên án cuộc không kích của Israel nhằm vào các địa điểm dân sự gần Damascus

Bộ Ngoại giao Syria kêu gọi Liên hợp quốc (LHQ) hành động khẩn cấp để ngăn chặn các động thái quân sự của Israel nhằm vào dân thường.
Bầu cử tổng thống Mỹ 2024 bắt đầu, hai ứng viên hòa nhau tại điểm đầu tiên, kịch bản nào để tới con số quyền lực?

Bầu cử tổng thống Mỹ 2024 bắt đầu, hai ứng viên hòa nhau tại điểm đầu tiên, kịch bản nào để tới con số quyền lực?

Nếu các cuộc thăm dò trước bầu cử tổng thống Mỹ 2024 là chính xác, cuộc đua năm nay cần theo dõi sát 7 tiểu bang chiến địa.
Bầu cử Tổng thống Mỹ 2024: Màu sắc chính sách đối ngoại của ông Trump và bà Harris nếu đắc cử

Bầu cử Tổng thống Mỹ 2024: Màu sắc chính sách đối ngoại của ông Trump và bà Harris nếu đắc cử

Kết quả bầu cử Tổng thống Mỹ 2024 sẽ tác động tới tình hình thế giới thế nào và chính sách đối ngoại của ông Trump và bà Harris khác biệt ra sao?
Đại sứ Phạm Quang Vinh: 'Độc lạ', gay cấn bầu cử Tổng thống Mỹ 2024 và câu chuyện với Việt Nam

Đại sứ Phạm Quang Vinh: 'Độc lạ', gay cấn bầu cử Tổng thống Mỹ 2024 và câu chuyện với Việt Nam

Theo Đại sứ Phạm Quang Vinh, cuộc bầu cử Tổng thống Mỹ năm nay rất sít sao, nhưng dù là ai thì quan hệ Việt Nam-Mỹ vẫn tiếp đà phát triển tích cực.
Bầu cử Tổng thống Mỹ 2024: Ý nghĩa và tác động

Bầu cử Tổng thống Mỹ 2024: Ý nghĩa và tác động

Bầu cử Tổng thống Mỹ luôn có ý nghĩa quan trọng không chỉ trong nội bộ nước Mỹ mà còn với cộng đồng quốc tế.
Cuốn sách 'Trí tuệ nhân tạo từ góc nhìn quan hệ quốc tế': Hiểu để tự chủ, chủ động trong kỷ nguyên AI

Cuốn sách 'Trí tuệ nhân tạo từ góc nhìn quan hệ quốc tế': Hiểu để tự chủ, chủ động trong kỷ nguyên AI

Có thể khẳng định rằng AI không còn là một công nghệ của tương lai mà đã và đang định hình lại cục diện địa chính trị.
Israel-Iran: Trả đũa trong tính toán

Israel-Iran: Trả đũa trong tính toán

Israel tiến hành tập kích đường không vào nhiều mục tiêu ở Iran. Đợt tấn công trả đũa của Israel có những điểm đáng chú ý và đặt ra nhiều vấn đề.
Hợp tác quân sự Nga-Triều Tiên, toan tính và phản ứng

Hợp tác quân sự Nga-Triều Tiên, toan tính và phản ứng

Dư luận về leo thang căng thẳng ở bán đảo liên Triều chưa kịp lắng lại bùng lên với thông tin quân đội Triều Tiên xuất hiện ở Nga.
Bầu cử Mỹ trước 'giờ G': 'Kỳ phùng địch thủ' Trung Quốc vẫn gia tăng sức ảnh hưởng, chiến lược châu Á sẽ được định hình ra sao?

Bầu cử Mỹ trước 'giờ G': 'Kỳ phùng địch thủ' Trung Quốc vẫn gia tăng sức ảnh hưởng, chiến lược châu Á sẽ được định hình ra sao?

Cả ông Trump và bà Harris đều đang tìm cách mô tả bên kia là 'yếu thế trước Trung Quốc' trong nỗ lực vượt qua phe đối lập.
Quan hệ Mỹ-Anh hậu bầu cử: Hai ngã rẽ trước chân trời mới

Quan hệ Mỹ-Anh hậu bầu cử: Hai ngã rẽ trước chân trời mới

Quan hệ truyền thống Mỹ-Anh có thể sẽ đổi khác, khi cuộc bầu cử sắp tới mở ra hai viễn cảnh khác nhau cho mối thâm tình này.
Bài phát biểu tranh cử cuối cùng của bà Kamala Harris: Những 'đòn công kích' phút chót, so sánh rất giàu hình ảnh

Bài phát biểu tranh cử cuối cùng của bà Kamala Harris: Những 'đòn công kích' phút chót, so sánh rất giàu hình ảnh

Phó Tổng thống Kamala Harris đã có bài phát biểu khép lại chiến dịch tranh cử tại công viên Ellipse ở Washington, D.C.
'Ván cờ' Nga-Ukraine trước ngã rẽ bầu cử Mỹ

'Ván cờ' Nga-Ukraine trước ngã rẽ bầu cử Mỹ

Kết quả bầu cử Tổng thống Mỹ năm 2024 sẽ có ảnh hưởng lớn đến cục diện xung đột Nga-Ukraine.
Quan hệ Mỹ-Ấn đi về đâu sau khi Nhà Trắng đổi chủ?

Quan hệ Mỹ-Ấn đi về đâu sau khi Nhà Trắng đổi chủ?

Bất kể ai giành chiến thắng trong cuộc bầu cử Tổng thống Mỹ, chính quyền Washington mới cần tiếp tục xây dựng quan hệ hợp tác tốt đẹp với Ấn Độ.
Gia tăng 'sức nóng', BRICS được định vị là nhân tố chủ chốt trong quản trị toàn cầu tương lai

Gia tăng 'sức nóng', BRICS được định vị là nhân tố chủ chốt trong quản trị toàn cầu tương lai

Sức ảnh hưởng toàn cầu đang gia tăng của BRICS định vị nhóm này sẽ là một nhân tố chủ chốt trong quản trị toàn cầu tương lai.
Phiên bản di động