Thế giới hậu dịch Covid-19: Những thay đổi 'chưa từng có', sự đứt gãy và cạnh tranh khốc liệt hơn

TGVN. Đại dịch viêm đường hô hấp cấp Covid-19 cho chúng ta nhận thức mới cũng như kinh nghiệm lịch sử đối với nền chính trị thế giới
Theo dõi Baoquocte.vn trên
TIN LIÊN QUAN
dai dich covid 19 thay doi the gioi chua tung co nhu the nao Trật tự kinh tế thế giới sẽ khác sau đại dịch Covid-19
dai dich covid 19 thay doi the gioi chua tung co nhu the nao Thế giới thời Covid-19: Những rạn nứt và sự lung lay của trật tự quốc tế
dai dich covid 19 thay doi the gioi chua tung co nhu the nao
Có dự báo rằng cuộc khủng hoảng do Covid-19 nghiệm trong hơn cả Đại khủng hoảng 1929-1933.

Lý thuyết Quan hệ quốc tế đương đại và lịch sử thế giới hiếm có tổng kết về các quy luật mà đại dịch thế giới sẽ thay đổi đời sống xã hội của nhân loại, cạnh tranh quyền lực và phân chia lợi ích giữa các quốc gia. Tuy nhiên, đại dịch lần này cho chúng ta nhận thức mới cũng như kinh nghiệm lịch sử đối với nền chính trị thế giới. Cụ thể, đại dịch Covid-19 đang làm thay đổi thế giới một cách chưa từng thấy từ 4 khía cạnh sau:

Thứ nhất, tác động của đại dịch đối với trật tự kinh tế và hoạt động kinh tế của con người là chưa từng có. Do dịch bệnh, hầu hết các quốc gia trên thế giới đang trải qua thời kỳ cách ly tại nhà, giãn cách xã hội và thậm chí là đóng cửa quốc gia.

Nhu cầu tiêu dùng, hoạt động kinh tế đã bị dồn nén lại chỉ còn để cung cấp nhu cầu thiết yếu cho cuộc sống, doanh nghiệp và ngành chế tạo hoạt động không bình thường, dòng vốn thiếu hụt phương hướng đầu tư.

Đây thực sự là sự ngưng trệ của tất cả các yếu tố hoạt động kinh tế. Một số người cho rằng sẽ là cuộc khủng hoảng kinh tế toàn cầu lớn nhất sau cuộc Đại khủng hoảng năm 1929-1933, một số người khác thậm chí còn cho rằng nó sẽ nghiêm trọng hơn cả cuộc Đại khủng hoảng.

Thứ hai, đại dịch Covid-19 đã đưa cuộc cạnh tranh chiến lược giữa các nước lớn vào kỷ nguyên đối kháng toàn diện và việc xấu đi hiện nay trong quan hệ Mỹ-Trung là một ví dụ điển hình.

Trước đây chúng ta dự báo về quan hệ Mỹ-Trung là “sẽ không quá tốt và cũng sẽ không quá xấu”. Tuy nhiên, quan hệ giữa hai siêu cường ngày nay đã có “thay đổi lớn về mặt mô hình” và thực sự bước vào kỷ nguyên đối kháng toàn diện, không chỉ về kinh tế, quân sự, mà các lĩnh vực như khoa học công nghệ, giao lưu văn hóa, thị trường nội địa và hệ thống quản lý kinh tế... đều có xu hướng đối đầu và đối kháng.

Nhân tố nguy hiểm nhất trong quá trình xấu đi của quan hệ Mỹ-Trung ngày nay chính là bị tình cảm và chính trị hóa, đặc biệt là Chính phủ Mỹ liên tục bôi nhọ Trung Quốc nhằm “đẩy trách nhiệm”. Rất có khả năng quan hệ Mỹ-Trung sẽ “không có xấu nhất, chỉ xấu hơn”.

dai dich covid 19 thay doi the gioi chua tung co nhu the nao
Quang hệ Mỹ-Trung sẽ “không có xấu nhất, chỉ xấu hơn”.

Thứ ba, đại dịch Covid-19 đã mang lại những thăng trầm chưa từng thấy trong tư tưởng chính trị và xã hội trong 30 năm qua kể từ sau Chiến tranh Lạnh đến nay.

Sự kết thúc của Chiến tranh Lạnh đã toàn cầu hóa các giá trị và thực tiễn của chủ nghĩa tự do, được thể hiện trong toàn cầu hóa việc phân bổ các yếu tố thị trường, cấu hình cấu trúc của chuỗi giá trị và chuỗi công nghiệp, cũng như cơ cấu quản trị xã hội và chính trị toàn cầu của các quốc gia và thiết lập các vấn đề xuyên quốc gia và cơ chế quản trị.

Sự bùng phát của Covid-19 không chỉ thách thức nghiêm trọng đối với các cơ chế quản trị khu vực như Liên minh châu Âu, mà do chủ nghĩa dân túy “nước Mỹ trước tiên” nên quản trị toàn cầu dựa trên các quy tắc của hệ thống quốc tế hiện nay bị suy yếu nghiêm trọng.

Để đối phó với dịch bệnh, mối quan hệ giữa chính phủ, xã hội và cá nhân đang trải qua những điều chỉnh lớn. “Chủ nghĩa dân tộc mới” tăng cường khả năng can thiệp và phân bổ nguồn lực của chính phủ đang nhận được sự chú ý trên toàn thế giới.

Thứ tư, Covid-19 đang định hình lại hướng đi của dư luận toàn cầu, dẫn đến sự trỗi dậy của chủ nghĩa dân tộc, chủ nghĩa phân biệt chủng tộc và bài ngoại; tự do, mở cửa và xuyên quốc gia theo chủ nghĩa toàn cầu cũng như tương tác xã hội xuyên khu vực đang phải đối mặt với thách thức và hạn chế nghiêm trọng.

Điều này tiếp tục thúc đẩy thêm sự ngăn chặn lẫn nhau, cạnh tranh chiến lược giữa các nền kinh tế lớn và mở rộng gồm cả về kinh tế, xã hội và dư luận. Mặt trận mới giữa các quốc gia cảnh giác và ngăn chặn các giá trị và khái niệm của nhau đang hình thành.

Một số nước Châu Phi chịu ảnh hưởng của dư luận phương Tây đã hưởng ứng với “thuyết kỳ thị Trung Quốc”, phương tiện truyền thông phương Tây cũng nhân cơ hội yêu cầu Trung Quốc từ bỏ các khoản nợ của các nước châu Phi, một số dự án trong Sáng kiến Vành đai và Con đường đã bị đình trệ.

dai dich covid 19 thay doi the gioi chua tung co nhu the nao Làm gì và như thế nào để chung sống an toàn với Covid-19?

Đại dịch Covid-19 có thể hình thành “hiệu ứng tác động” theo 4 giai đoạn, đó là khủng hoảng sức khỏe cộng đồng, khủng hoảng kinh tế và sinh kế, khủng hoảng xã hội và khủng hoảng chính trị có thể xảy ra ở một số nước.

Tác động hiện đang ở giai đoạn thứ nhất và thứ hai, và đang trong giai đoạn chuyển sang giai đoạn thứ ba, nhưng giai đoạn thứ tư vẫn chưa xuất hiện. Đại dịch sẽ thay đổi thế giới theo hướng có xác suất cao như sau:

Thế giới có thể bước vào “thời kỳ chiến quốc mới”, các chiến tuyến cạnh tranh, phòng ngừa và cảnh giác giữa các quốc gia sẽ tiếp tục mở rộng và kéo dài. Trước đây, chúng ta thường nói về “đơn cực” và “đa cực”. Covid-19 sẽ làm cho khái niệm “cực” mờ đi chưa từng thấy.

Cấu trúc quốc tế sẽ không còn là cấu trúc phân phối quyền lực đơn giản với các “cực” là chính mà sự cảnh giác, phòng ngừa và xung đột lợi ích sẽ trở nên cụ thể và toàn diện hơn.

Đây sẽ là khởi đầu của một kỷ nguyên mới trong đó trật tự quốc tế thiếu một lực lượng lãnh đạo chủ đạo, “xung đột và đấu tranh công khai hay ngấm ngầm” giữa các quốc gia diễn ra trong nhiều lĩnh vực, nhiều mặt trận và nhiều khía cạnh.

Nhiều cơ chế hợp tác đa phương do Trung Quốc tích cực khởi xướng BRICS, SCO và cơ chế hợp tác kinh tế mới nổi sẽ phải đối mặt với nhiều thách thức mới và những vấn đề mới. Các nước BRICS và các nền kinh tế mới nổi bị ảnh hưởng nặng nề bởi dịch bệnh. Sự mất giá đồng tiền của Nam Phi, Brazil và Ấn Độ trong 2 tháng qua là một mối lo ngại.

Cơ cấu quyền lực và lợi ích của thế giới sẽ được cơ cấu lại trong tương lai? Làm thế nào để chúng ta vượt qua được “thời kỳ chiến quốc này? Thách thức là chưa từng có.

dai dich covid 19 thay doi the gioi chua tung co nhu the nao
Trong cấu trúc quốc tế mới, sự cảnh giác, phòng ngừa và xung đột lợi ích sẽ trở nên cụ thể và toàn diện hơn.

Cạnh tranh chiến lược giữa các nước lớn có thể bước vào giai đoạn mới khốc liệt hơn. Trung Quốc và Mỹ đã bắt đầu bước vào “Chiến tranh lạnh mới” chưa? Vấn đề này vẫn còn nhiều tranh luận, nhưng đánh giá từ xu hướng hiện nay, quan hệ Mỹ-Trung có lẽ chỉ còn một bước là đến “Chiến tranh lạnh mới”.

Nếu chính quyền Tổng thống Trump tiếp tục “bôi nhọ” Trung Quốc để che đậy những sai lầm trong chiến dịch phòng chống dịch bệnh và vì tranh cử, thì Trung Quốc và Mỹ sẽ khó thoát khỏi bóng ma “Chiến tranh lạnh mới” thời kỳ hậu dịch.

Sự khác biệt lớn nhất giữa “Chiến tranh lạnh mới” và chiến tranh lạnh cũ là hệ thống quốc tế sẽ không đơn giản tập hợp và phân hóa lại. Trung Quốc và Mỹ vẫn sẽ có các giao điểm giao thoa về kinh tế và thương mại, nhưng đối đầu toàn diện là không thể tránh khỏi.

“Chiến tranh lạnh mới” không phải là điều Trung Quốc mong muốn và cũng không phù hợp với lợi ích chiến lược của Trung Quốc, nhưng nếu chính quyền Trump khăng khăng áp đặt “Chiến tranh lạnh mới” thì Trung Quốc cũng không có lối thoát.

Trật tự kinh tế thế giới có thể được cải tổ lại trên quy mô lớn và việc điều chỉnh quá trình toàn cầu hóa sẽ là tất yếu. Số người nghèo trên thế giới đã không ngừng giảm từ năm 1990 đến nay, nhưng dịch bệnh viêm phổi mạch vành mới sẽ làm tăng số người nghèo trên thế giới tăng thêm 400 - 600 triệu người và con số này sẽ còn tiếp tục gia tăng.

Cùng với hạn hán toàn cầu và khả năng tái phát của dịch bệnh, sẽ có gần 40 quốc gia trên thế giới đối mặt với suy thoái kinh tế nghiêm trọng. Đại dịch Covid-19 sẽ thay đổi cục diện phát triển toàn cầu hiện nay.

dai dich covid 19 thay doi the gioi chua tung co nhu the nao ASEAN hậu Covid-19: Nhận diện thế giới, hành xử khôn ngoan

TGVN. Biến động là điều không thể tránh khỏi nhưng sau đại dịch viêm đường hô hấp cấp Covid-19, có những lĩnh vực mà khu vực ...

dai dich covid 19 thay doi the gioi chua tung co nhu the nao Ấn Độ Dương–Thái Bình Dương: Cục diện đang dịch chuyển và sự đối lập trong chi tiêu quốc phòng

TGVN. Nhiều nước trong khu vực Ấn Độ Dương–Thái Bình Dương, đặc biệt là Bộ Tứ (Quad) đang có những động thái chiến lược trước hành ...

dai dich covid 19 thay doi the gioi chua tung co nhu the nao Hậu dịch Covid-19, một trật tự thế giới khó đổ vỡ nhưng 'khó mà như xưa'

TGVN. Câu hỏi mấu chốt ở đây là, đại dịch Covid-19 có làm đảo lộn ít nhất một trong hai yếu tố cấu thành nên ...

Nguyễn Hoàng (theo Thời báo hoàn cầu)

Bài viết cùng chủ đề

Dịch virus corona

Xem nhiều

Đọc thêm

Thủ tướng: Phát huy không gian sáng tạo, nâng cao chất lượng dạy và học

Thủ tướng: Phát huy không gian sáng tạo, nâng cao chất lượng dạy và học

Chiều 2/11, tại Trụ sở Chính phủ, Thủ tướng Phạm Minh Chính - Chủ tịch Ủy ban quốc gia Đổi mới giáo dục và đào tạo chủ trì Phiên họp ...
Khai trương trụ sở Học viện Đào tạo & Tư vấn MindTalk Talent: Nơi phát triển trí tuệ Việt - Dấu ấn 7 năm thành lập

Khai trương trụ sở Học viện Đào tạo & Tư vấn MindTalk Talent: Nơi phát triển trí tuệ Việt - Dấu ấn 7 năm thành lập

Ngày 1/11/ 2024, Học viện Đào tạo & Tư vấn MindTalk Talent chính thức khai trương trụ sở mới tại 86/42 Phổ Quang, Phường 2, Quận Tân Bình, TP. HCM. ...
Nga lên tiếng về việc Ukraine thử nghiệm thành công tên lửa mới

Nga lên tiếng về việc Ukraine thử nghiệm thành công tên lửa mới

Người đứng đầu cơ quan lập pháp Crimea Vladimir Konstantinov ngày 2/11 cáo buộc phương Tây đang bí mật cung cấp vũ khí tầm xa cho Ukraine bằng nhiều chiêu ...
Doanh nhân Mai Phương: Đam mê, tâm huyết cùng Đông trùng hạ thảo

Doanh nhân Mai Phương: Đam mê, tâm huyết cùng Đông trùng hạ thảo

Thời điểm đại dịch Covid -19 bùng phát từ năm 2020 cũng là doanh nhân Nguyễn Thị Mai Phương nhận ra tiềm năng to lớn của thị trường các sản ...
Nguy cơ nạn đói đang gia tăng, Nam Sudan cần hơn 400 triệu USD

Nguy cơ nạn đói đang gia tăng, Nam Sudan cần hơn 400 triệu USD

Liên hợp quốc kêu gọi khẩn cấp quyên góp 404 triệu USD nhằm hỗ trợ các hoạt động viện trợ nhân đạo tại Nam Sudan trong năm tới trong bối ...
Ông Nghiêm Xuân Thành giữ chức Bí thư Tỉnh ủy Khánh Hòa

Ông Nghiêm Xuân Thành giữ chức Bí thư Tỉnh ủy Khánh Hòa

Chiều 2/11, tại thành phố Nha Trang, Tỉnh ủy Khánh Hòa tổ chức hội nghị công bố quyết định của Bộ Chính trị về công tác cán bộ.
Nga lên tiếng về việc Ukraine thử nghiệm thành công tên lửa mới

Nga lên tiếng về việc Ukraine thử nghiệm thành công tên lửa mới

Người đứng đầu cơ quan lập pháp Crimea Vladimir Konstantinov ngày 2/11 cáo buộc phương Tây đang bí mật cung cấp vũ khí tầm xa cho Ukraine bằng nhiều chiêu thức.
Bầu cử Tổng thống Mỹ 2024: Chơi chiêu 'chẳng có gì ngoài tiền' để ủng hộ ông Trump tại chiến địa quyết định, 'đại gia' Elon Musk thách thức tòa án

Bầu cử Tổng thống Mỹ 2024: Chơi chiêu 'chẳng có gì ngoài tiền' để ủng hộ ông Trump tại chiến địa quyết định, 'đại gia' Elon Musk thách thức tòa án

Chương trình của tỷ phú Elon Musk tặng 1 triệu USD ngẫu nhiên cho cử tri khi tham gia bầu cử Tổng thống Mỹ ngày 5/11 tới vướng vào kiện tụng.
Liên hợp quốc cảnh báo về sự lớn mạnh của Houthi

Liên hợp quốc cảnh báo về sự lớn mạnh của Houthi

Các chuyên gia Liên hợp quốc cho rằng, kể từ khi xung đột ở Gaza bắt đầu vào năm ngoái, người Houthi đang “lợi dụng tình hình” để “chuyển mình”
Bầu cử tổng thống Mỹ: Bang Washington huy động Lực lượng vệ binh quốc gia trực chiến, bà Harris và ông Trump bám đuổi sát nút, lâm thế giằng co

Bầu cử tổng thống Mỹ: Bang Washington huy động Lực lượng vệ binh quốc gia trực chiến, bà Harris và ông Trump bám đuổi sát nút, lâm thế giằng co

Bang Washington huy động trực chiến sau khi có thông tin cũng như lo ngại khả năng xảy ra bạo lực liên quan đến cuộc bầu cử Tổng thống Mỹ năm 2024.
Sau vụ phóng tên lửa đạn đạo xuyên lục địa Hwasong-19, Triều Tiên nêu mục đích thử nghiệm vũ khí

Sau vụ phóng tên lửa đạn đạo xuyên lục địa Hwasong-19, Triều Tiên nêu mục đích thử nghiệm vũ khí

Triều Tiên khẳng định cần tăng cường kho vũ khí hạt nhân của mình và hoàn thiện khả năng sẵn sàng tấn công hạt nhân trả đũa nếu cần thiết.
Chảo lửa Trung Đông: Israel nói tiêu diệt quan chức cấp cao Hamas, Mỹ điều thêm máy bay B-52 và tàu khu trục phòng thủ tên lửa đạn đạo

Chảo lửa Trung Đông: Israel nói tiêu diệt quan chức cấp cao Hamas, Mỹ điều thêm máy bay B-52 và tàu khu trục phòng thủ tên lửa đạn đạo

Quân đội Israel đã tiêu diệt quan chức cấp cao của Hamas là Izz al-Din Kassab trong một cuộc không kích vào Khan Younis ở phía Nam Dải Gaza.
Israel-Iran: Trả đũa trong tính toán

Israel-Iran: Trả đũa trong tính toán

Israel tiến hành tập kích đường không vào nhiều mục tiêu ở Iran. Đợt tấn công trả đũa của Israel có những điểm đáng chú ý và đặt ra nhiều vấn đề.
Thảm họa vũ khí hạt nhân: Cảnh báo, suy đoán và kịch bản

Thảm họa vũ khí hạt nhân: Cảnh báo, suy đoán và kịch bản

Nga nhiều lần cảnh báo ‘lằn ranh đỏ’. Có người lo sợ về một thảm họa hạt nhân, nhưng cũng có ý kiến cho đó là ‘đe dọa bằng lời nói’!
Hợp tác quân sự Nga-Triều Tiên, toan tính và phản ứng

Hợp tác quân sự Nga-Triều Tiên, toan tính và phản ứng

Dư luận về leo thang căng thẳng ở bán đảo liên Triều chưa kịp lắng lại bùng lên với thông tin quân đội Triều Tiên xuất hiện ở Nga.
Tổng thống Phần Lan thăm Trung Quốc: Tìm khuôn khổ mới

Tổng thống Phần Lan thăm Trung Quốc: Tìm khuôn khổ mới

Chuyến thăm Trung Quốc ngày 28 - 31/10 của Tổng thống Phần Lan Alexander Stubb phản ánh nỗ lực nâng tầm khuôn khổ hợp tác giữa một thế giới đầy biến động.
Tổng tuyển cử tại Nhật Bản: Cần hơn một chiến thắng

Tổng tuyển cử tại Nhật Bản: Cần hơn một chiến thắng

Cuộc tổng tuyển cử sắp tới tại Nhật Bản sẽ là bài kiểm tra khó dành cho liên minh cầm quyền của đảng Dân chủ Tự do (LDP) và đảng Công minh (Komeito).
Hội nghị thượng đỉnh EU-GCC: Muộn còn hơn không

Hội nghị thượng đỉnh EU-GCC: Muộn còn hơn không

Việc EU và GCC họp thượng đỉnh đầu tiên sau 35 năm thiết lập quan hệ có thể muộn, song là cần thiết trong bối cảnh hiện nay.
Bầu cử Mỹ 2024: Quyền lực và giới hạn của Tổng thống Mỹ

Bầu cử Mỹ 2024: Quyền lực và giới hạn của Tổng thống Mỹ

Theo Hiến pháp Mỹ, ứng cử viên Tổng thống phải nhiều hơn 35 tuổi, đã sinh sống tại Mỹ liên tục trên 14 năm, được sinh ra tại Mỹ và là công dân Mỹ.
GPT-5: Open AI mở ra chân trời mới

GPT-5: Open AI mở ra chân trời mới

Sự kiện đang được giới công nghệ mong đợi có thể xảy ra ngay trong năm nay, là sự ra mắt của GPT-5.
30 năm UNCLOS có hiệu lực: Vai trò giữ gìn trật tự pháp lý trên biển của ITLOS

30 năm UNCLOS có hiệu lực: Vai trò giữ gìn trật tự pháp lý trên biển của ITLOS

Gần 30 năm qua, Tòa án Luật Biển quốc tế (ITLOS) góp phần quan trọng giữ gìn tính toàn vẹn, thúc đẩy tuân thủ UNCLOS.
Giải Nobel – Di sản của một thiên tài

Giải Nobel – Di sản của một thiên tài

Nobel, giải thưởng danh giá bậc nhất thế giới được trao cho các cá nhân và tổ chức đạt những thành tựu lớn lao cho nhân loại theo ý nguyện của Alfred Nobel.
Cộng đồng Pháp ngữ: Từ chung ngôn ngữ đến cùng sứ mệnh

Cộng đồng Pháp ngữ: Từ chung ngôn ngữ đến cùng sứ mệnh

La Francophonie là tên gọi của cộng đồng các quốc gia và vùng lãnh thổ có sử dụng tiếng Pháp, ngôn ngữ được sử dụng nhiều thứ năm trên thế giới...
Cuộc chiến chống biến đổi khí hậu toàn cầu

Cuộc chiến chống biến đổi khí hậu toàn cầu

Những biểu hiện của biến đổi khí hậu, sự tác động của El Nino và La Nina khiến 2024 là năm ghi nhận nhiều kỷ lục thiên tai đáng buồn...
Phiên bản di động