Thượng đỉnh G7: Không còn là “café hòa tan”

Khi nhắc đến G7, người Việt Nam sẽ nhớ đến hai thứ: Một là café hòa tan, hai là Hội nghị Thượng đỉnh thường niên quy tụ các nước phát triển trên thế giới, bao gồm Mỹ, Đức, Nhật Bản, Pháp, Anh, Italy và Canada.

Thú vị thay, hai khái niệm tưởng chừng xa vời này đã có lúc giống nhau. Cũng như café hoà tan dễ dàng tan trong nước nóng chỉ sau vài lần khuấy, hầu hết các ý tưởng được đưa ra tại Hội nghị Thượng đỉnh G7 từ năm 2016 trở về trước đều “xuôi chèo mát mái”, với Mỹ là người dẫn dắt.

Hương vị mới Donald Trump

Tuy nhiên, sự yên bình đó đã chấm dứt vào năm 2017, với sự xuất hiện của Tổng thống Mỹ Donald Trump. Tại Hội nghị Thượng đỉnh G7 ở Taormina (Italy), ông chủ Nhà Trắng đã phá vỡ tiền lệ khi thể hiện bất đồng quan điểm trong nhiều vấn đề, nổi bật là thương mại và biến đổi khí hậu. Điều này thể hiện rõ trong Văn kiện chung, với trích đoạn: “Mỹ đang trong quá trình xem xét là chính sách về biến đổi khí hậu và Thỏa thuận Paris, do đó không tham gia đồng thuận trong những vấn đề này”. Ông Trump cũng tập trung chỉ trích thâm hụt thương mại của Mỹ giữa các nước thành viên, đặc biệt là Đức, khiến Thủ tướng Angela Merkel “nóng mặt”, khẳng định chỉ trích của ông Trump là “không phù hợp” và sẽ thảo luận với nhà lãnh đạo Mỹ về vấn đề này.

Tuy nhiên, rõ ràng là thảo luận giữa hai bên đã không diễn ra suôn sẻ. Bất đồng về quan hệ thương mại giữa Mỹ và các thành viên còn lại một lần nữa được đẩy lên cao trào tại Hội nghị Thượng đỉnh G7 năm 2018 tại Charlevoix, La Malbaie (Canada), với bức ảnh Thủ tướng Đức Angela Merkel cùng lãnh đạo các nước G7 “bao vây” Tổng thống Donald Trump với thái độ gay gắt. Đáp lại, người đứng đầu Nhà Trắng đã có phát biểu thể hiện lập trường cứng rắn trong vấn đề thương mại, trước khi đột ngột rời G7 về nước sớm, từ chối ký vào bản thỏa thuận chung.

Trong bối cảnh đó, Hội nghị Thượng đỉnh G7 năm 2019 diễn ra từ ngày 24 – 26/8 tại thành phố Biarritz, vùng Nouvelle-Aquitane (Pháp) dự kiến sẽ không là ngoại lệ. Những tuyên bố “gây sốc” của Tổng thống Mỹ Donald Trump, chuyến thăm “tình cờ” của Tổng thống Nga Vladimir Putin tới Pháp vài ngày trước G7 cùng quan hệ thương mại chưa có dấu hiệu hạ nhiệt giữa Mỹ và các nước thành viên hứa hẹn một Thượng đỉnh đầy sóng gió.

Một G7 rất khác

Không sóng gió sao được, khi thế giới đang tiếp tục xoay vần nhanh và khó lường – chiến tranh thương mại Mỹ - Trung tiếp tục leo thang, Liên minh châu Âu (EU) chênh vênh trước Brexit, chủ nghĩa dân tuý tiếp tục “tung hoành” tại châu Âu, an ninh mạng cùng sự trỗi dậy của các tập đoàn công nghệ đa quốc gia đang ngày một kiểm soát, với nhiều điểm nóng chưa có dấu hiệu hạ nhiệt. Thiếu vắng hai ông lớn Nga và Trung Quốc, tìm kiếm giải pháp cho từng đó vấn đề là bất khả thi, nhất là khi Mỹ đang cho thấy khác biệt quan điểm ngày một lớn với các quốc gia còn lại.

Vấn đề đầu tiên trong số đó chính là chủ nghĩa bảo hộ và cuộc chiến thương mại Mỹ - Trung. Quãng thời gian “ăn miếng trả miếng” trên mọi lĩnh vực giữa Washington và Bắc Kinh đã khiến thị trường tài chính thế giới chịu nhiều quả đắng. Tuy nhiên, khi Tổng thống Donald Trump đang nắm thế chủ động và cần tìm kiếm một thoả thuận thương mại có lợi, lấy đó làm bàn đạp cho chiến dịch tái tranh cử sắp tới, Mỹ sẽ chưa dừng bước.

Song đòn thương chiến của Washington không chỉ dừng lại ở Bắc Kinh và đang có dấu hiệu được áp dụng đối với các quốc gia khác, dù đó có là đồng minh chiến lược hay truyền thống. Ngay cả nước chủ nhà G7 là Pháp cũng đang đứng trước nguy cơ phải hứng chịu thuế xuất khẩu rượu vang, sau khi Paris áp thuế 3% đối với các mặt hàng điện tử nhập khẩu, ảnh hưởng tiêu cực đến các tập đoàn công nghệ Mỹ. Điều các nước thành viên G7 khi đó có thể làm chỉ là hạn chế tối đa thiệt hại về lợi ích.

Thứ hai, tương lai của Brexit và EU sẽ là một trọng tâm lớn tại Hội nghị lần này. Tổng thống Mỹ Donald Trump sẽ gặp tân Thủ tướng Anh Boris Johnson trên đường đến G7 và dự kiến thảo luận về Brexit không thoả thuận. Nếu thành hiện thực, việc London tách khỏi Brussels mà không đạt được một “hợp đồng ly hôn” sẽ giáng đòn chí mạng vào tương lai của khối, khi các trụ cột của EU đều đang có những vấn đề riêng. Với Đức, đó là vấn đề người nhập cư và bồi dưỡng người kế nhiệm Thủ tướng Angel Merkel. Với Pháp, đó là ổn định chính phủ và thu phục lòng người sau phong trào biểu tình Áo vàng. Với Italy, đó là thiết lập một chính phủ mới sau khi liên minh cầm quyền tan rã, Thủ tướng Giuseppe Conte từ chức.

Thứ ba, các vấn đề toàn cầu, từ kiểm soát nền kinh tế số, an ninh mạng, sự trỗi dậy của các tập đoàn công nghệ đa quốc gia tới biến đổi khí hậu nhiều khả năng cũng sẽ được thảo luận tại sự kiện lần này, song khó tìm được mẫu số chung. Đặc biệt, về biến đổi khí hậu, kể từ khi Mỹ rút khỏi Hiệp ước COP21, Pháp đã trở thành quốc gia dẫn dắt trong vấn đề này. Thượng đỉnh G7 trên đất Pháp có thể là nơi Tổng thống Mỹ và người đồng cấp nước chủ nhà đụng độ một lần nữa.

Thứ tư, G7 Biarritz có thể thảo luận về các điểm nóng, trong đó, tình hình Ukraine, Syria và Iran sẽ nhận được sự quan tâm đặc biệt. Trước thềm G7, Tổng thống Donald Trump từng ngỏ ý muốn mời Nga quay lại G7 vào năm sau và không đối mặt với quá nhiều sự phản đối. Tuy nhiên, điều đó chỉ được cân nhắc một khi đối thoại hoà bình giữa Kiev và Moscow được khởi động và đạt được tiến triển cụ thể. Căng thẳng giữa Nga - Ukraine khó có thể giải quyết trong một sớm một chiều và khả năng Moscow quay lại G7 vẫn tiếp tục bị bỏ ngỏ.

Giao tranh giữa phe thân Thổ Nhĩ Kỳ và chính quyền Tổng thống Bashar al-Assad tại Syria đang nóng lên từng giờ, song điều mà các nước G7 có thể làm chỉ là kêu gọi các bên kiềm chế, tuân thủ Thoả thuận Sochi tháng 9/2018 và ngừng bắn.

Song Iran lại là một câu chuyện khác. Trong số các quốc gia G7, chỉ có Anh thể hiện sự ủng hộ đối với Chiến dịch Người Bảo vệ của Mỹ tại Eo biển Hormuz. Nhật Bản dè chừng, còn Pháp và Đức từ chối và tiếp tục mục tiêu thuyết phục Iran tuân thủ Kế hoạch Hành động chung Toàn diện (JCPOA). Khác biệt này có thể khiến cho vấn đề Iran một lần nữa nóng lên tại G7 Biarritz sắp tới.

Với thực trạng như vậy, Hội nghị Thượng đỉnh G7 tại Pháp từ 24 – 26/8, thay vì là một diễn đàn để các nước phát triển tìm kiếm điểm chung, xây dựng chính sách trong thế giới đầy biến động, lại trở thành nơi cạnh tranh giữa Mỹ và những người “từng là bạn”.

Sự khác biệt này có thể khiến “cốc café” G7 không còn hòa tan, mất đi cái “chất” mượt mà vốn có, song lại tạo nên một hương vị mới rất riêng, rất thú vị.

Minh Vương