Cứ bốn năm một lần, vào ngày thứ Ba đầu tiên sau ngày thứ Hai đầu tiên của tháng 11, người dân trên khắp nước Mỹ sẽ đi bỏ phiếu để bầu cử. Cuộc đua vào Nhà Trắng trong những ngày qua diễn ra vô cùng khốc liệt giữa hai ứng cử viên: đương kim Tổng thống Donald Trump, ứng viên của đảng Cộng hòa và cựu Phó Tổng thống Mỹ Joe Biden, ứng viên của đảng Dân chủ.
| Thế giới nóng lòng muốn biết ai sẽ là người chiến thắng trong cuộc Bầu cử Mỹ năm nay. (Nguồn: FiveThirtyEight) |
Cuộc bầu cử năm 2020 diễn ra khi nước Mỹ đang ở trong hoàn cảnh rất đặc biệt. Đó là một cuộc khủng hoảng đa chiều, bắt nguồn từ đại dịch Covid-19. Đại dịch và các biện pháp phong tỏa gây ra khủng hoảng về y tế, kinh tế và xã hội. Ngoài ra, trong năm 2020, nội bộ nước Mỹ còn xuất hiện các vấn đề như phân hóa chính trị và phân biệt chủng tộc.
Ngày 3/11 đã qua được 3 ngày và giờ đây người dân Mỹ đang đón chờ kết quả của cuộc bầu cử Mỹ 2020. Dù vậy, ứng viên Donald Trump hay ứng viên Joe Biden giành chiến thắng, cuộc bầu cử năm nay vẫn thu hút được đông đảo sự chú ý của không chỉ nước Mỹ mà còn của cả thế giới.
Tổng thống già nhất lịch sử
Cho dù ông Trump hay ông Biden trở thành tổng thống trong nhiệm kỳ bốn năm tới, trong cuộc bầu cử năm nay, cử tri Mỹ đang lựa chọn nguyên thủ quốc gia lớn tuổi nhất trong lịch sử.
Tổng thống Donald Trump năm nay 74 tuổi và nếu tái đắc cử, ông sẽ rời Nhà Trắng ở tuổi 78 vào tháng 1/2025. Cựu Phó Tổng thống Joe Biden sẽ bước sang tuổi 78 vào ngày 20/11 tới đây và nếu thắng cử, ông sẽ trở thành tổng thống lớn tuổi nhất lịch sử Mỹ và kết thúc nhiệm kỳ ở tuổi 82.
Trong quá khứ, cựu Tổng thống Ronald Reagan kết thúc nhiệm kỳ năm 1988 ở tuổi 77. Trước ông Reagan, ông Dwight Eisenhower là tổng thống duy nhất của Mỹ kết thúc nhiệm kỳ ở tuổi 70, vào năm 1961.
Không chỉ là việc bầu chọn giữa hai ứng cử viên cao tuổi nhất, cuộc bầu cử năm nay mang tính “lịch sử” vì diễn ra trong bối cảnh xã hội Mỹ bị phân hóa sâu sắc. Đây cũng là kỳ bỏ phiếu nhiều rủi ro nhất bởi chưa có kỳ bầu cử tổng thống nào mối lo bạo động bùng phát hậu bầu cử lại nặng nề như lúc này. Có lẽ chưa bao giờ nhiều tiểu thương phải cho ốp ván gỗ che chắn trước cửa hiệu đề phòng bạo lực ngay khi có kết quả kiểm phiếu...
Những con số kỷ lục
Mỹ hiện tại vẫn đang bị ảnh hưởng nặng nề của đại dịch Covid-19 khi số lượng các ca nhiễm mới mỗi ngày lên tới con số hàng vạn. Chính vì vậy, Mỹ đã phải áp dụng hình thức bỏ phiếu sớm và bỏ phiếu qua thư cho những cử tri quan tâm đến việc bầu cử nhưng vẫn muốn tránh đám đông để đảm bảo an toàn cho bản thân. Theo thống kê của AP, đã có gần 102 triệu cử tri Mỹ đi bỏ phiếu sớm trước ngày bầu cử. Con số này tương đương 73% số cử tri đi bầu năm 2016.
Thế nhưng, trong suốt quá trình tranh cử, ông Trump liên tục công kích vào hình thức bỏ phiếu bầu qua thư do những lo ngại quá trình này sẽ dễ phát sinh gian lận. Trên thực tế, việc bầu cử qua thư hay hình thức “phiếu vắng mặt” không mới ở Mỹ. Trước đó, một số bang đã bắt đầu mở rộng hình thức này từ cuối thế kỉ XIX để tạo điều kiện cho những người bỏ phiếu ở xa hay bị ốm.
Một số chuyên gia cho rằng, những chỉ trích của Tổng thống Trump và Đảng Cộng hòa về việc gian lận cử tri cao hơn là chưa có căn cứ rõ ràng. Theo số liệu thực tế gần đây từ Phòng nghiên cứu dữ liệu và khoa học bầu cử thuộc Viện Công nghệ Massachusetts (MIT), trong 20 năm qua đã có hơn 250 triệu phiếu bầu qua thư ở Mỹ và chỉ có 143 trường hợp gian lận phiếu bầu.
Nhiều chuyên gia dự đoán cuộc tổng tuyển cử năm 2020 sẽ có số người đi bầu cao nhất trong vòng 100 năm trở lại đây, với tỷ lệ người dân đi bỏ phiếu lên tới 67%.
| Năm 2016, Mỹ xếp thứ 26 trên thế giới về tỷ lệ người tham gia bầu cử, với chỉ 56% số cử tri hợp lệ thực hiện bỏ phiếu kín trong cuộc bầu cử tổng thống năm 2016. Kết quả này tuy vẫn cao hơn cuộc bầu cử năm 2012 vốn có tỷ lệ chỉ 53,6%, nhưng thấp hơn nhiều so với tỷ lệ 87% của Thụy Điển, và chỉ cao hơn một chút so với các nước cộng hoà thuộc Liên Xô cũ. |
Không dừng lại ở đó, vào tháng Mười, Trung tâm Phản ứng chính trị Mỹ (CRP) công bố báo cáo cho thấy tổng chi tiêu cho cuộc bầu cử năm nay ở Mỹ sẽ đạt gần 14 tỷ USD, vượt xa số tiền được chi trong hai kỳ bầu cử trước cộng lại.
Theo ước tính từ CRP, chiến dịch tranh cử của ứng viên đảng Dân chủ Joe Biden và Tổng thống Donald Trump được dự đoán có chi phí lên tới khoảng 6,6 tỷ USD, nhiều hơn hai tỷ USD trong cuộc đua Trump - Hillary Clinton cách đây bốn năm. Các đảng viên Dân chủ là những người chi tiêu nhiều nhất, ở mức 6,9 tỷ USD so với con số 3,8 tỷ USD của các ứng cử viên và nhóm đảng viên Cộng hòa.
Trong khi đó, ứng cử viên Tổng thống của đảng Dân chủ Biden đang hướng tới việc trở thành ứng cử viên đầu tiên trong lịch sử huy động được một tỷ USD từ các nhà tài trợ, sau khi chiến dịch tranh cử của ông đã mang về con số kỷ lục 938 triệu USD tính đến ngày 14/10. Ở phía bên kia, Tổng thống đương nhiệm Trump đã huy động được 596 triệu USD.
Kiểm phiếu chậm
Do mỗi bang có những quy định khác nhau về thời gian bắt đầu kiểm phiếu nên có thể mất vài ngày và thậm chí là vài tuần sau ngày bỏ phiếu chính thức thì kết quả bầu cử Tổng thống Mỹ mới được công bố.
Theo AP, tại một số nơi, các quan chức phụ trách bầu cử sẽ bắt đầu xử lý phiếu bầu từ vài tuần trước ngày bỏ phiếu chính thức. Việc này giúp kiểm phiếu có thể thực hiện ngay trong ngày bầu cử 3/11 và đẩy nhanh công bố kết quả. Nhưng điều đó cũng không dễ dàng khi họ phải xử lý một lượng phiếu bầu cử lớn và đến phòng kiểm phiếu theo những cách khác nhau.
Tại một số bang chiến trường quan trọng như Pennsylvania, Michigan và Wisconsin, luật pháp cấm xử lý phiếu bầu sớm. Vì vậy, vào ngày 3/11, các quan chức bầu cử vừa phải tổ chức bỏ phiếu trực tiếp vừa xử lý một lượng phiếu bầu cực lớn qua thư. Yếu tố này có thể làm chậm kết quả và tăng khả năng có thay đổi lớn, nếu kết quả bỏ phiếu trực tiếp bị ảnh hưởng bởi kiểm phiếu qua thư.
Một yếu tố khác cũng có thể khiến kết quả được công bố chậm trễ là: Việc giao nhận trên toàn quốc của cơ quan bưu chính Mỹ bị chậm, làm dấy lên khả năng các phiếu bầu sẽ không tới đích đúng thời điểm để kiểm.
Cuộc chiến chống tin giả
Với sự phát triển của mạng xã hội và khoa học công nghệ, việc xuất hiện thông tin sai lệch trước thềm bầu cử đã không còn xa lạ với nước Mỹ. Ở một mùa bầu cử khác thường như năm nay, khi các ứng cử viên tranh cử đều tìm cách thu hút cử tri qua những hình thức trực tuyến, gửi thư điện tử hoặc các hoạt động trên truyền thông xã hội, vấn nạn tin giả lại càng được chú ý đặc biệt. Thông tin giả xuất hiện tràn lan trên mạng xã hội như Facebook, Twitter, thậm chí là TikTok.
Theo NewsGuard, có 40 trang Facebook bị xem là “siêu phát tán” thông tin sai lệch liên quan tới bầu cử Mỹ. Trong số những tin giả mà NewsGuard phanh phui có cả tin giả cho rằng Mỹ sẽ bỏ tiến trình bỏ phiếu qua email, hay như lá phiếu của những người đã qua đời cũng được tính, cùng những thông tin giả liên quan tới các cuộc thăm dò. Hậu quả là, hàng chục triệu người dân Mỹ tiếp cận với thông tin sai sự thực về tiến trình bầu cử trên nền tảng Facebook.
Nhằm tránh vấn đề từng nảy sinh trong chiến dịch tranh cử năm 2016, Facebook, Twitter và YouTube đã thực thi chính sách nhằm ngăn chặn việc lan truyền của thông tin giả vốn được tung ra hòng gây ảnh hưởng đến kết quả bầu cử.
Facebook đã kích hoạt một trung tâm chỉ huy có nhiệm vụ giám sát nền tảng mạng xã hội này theo thời gian thực tế. Công ty này sẽ gắn những dán nhãn cảnh báo vào mọi bài đăng có dụng ý tuyên bố thắng cử sớm.
Tháng trước, Twitter đã cập nhật “chính sách liêm chính công dân” nhằm ngăn chặn những âm mưu thao túng hoặc can thiệp vào cuộc bầu cử. Động thái của Twitter nhằm hối thúc các hành động chống lại những tuyên bố chiến thắng giả mạo hoặc mọi sự kích động bạo lực.
Bên cạnh đó, YouTube cũng tìm kiếm cách giới hạn việc chia sẻ những video có thông tin thất thiệt về cuộc bầu cử. Tháng trước, công ty này bắt đầu bổ sung những dòng thông tin vào video liên quan đến quy trình bỏ phiếu qua đường bưu điện.
Có thể nói cuộc chiến giữa ông Trump và Biden có lẽ là cuộc bầu cử tổng thống quan trọng nhất trước đến nay. Do đó, thế giới nóng lòng muốn biết ai sẽ là người chiến thắng.