Châu Á-Thái Bình Dương trước Covid-19: Mỹ-Trung nóng càng thêm nóng (Kỳ 2)

Minh Vương
TGVN. Sự nổi lên của các thách thức an ninh phi truyền thống, đặc biệt là đại dịch Covid-19 đã tác động sâu sắc tới mối quan hệ Mỹ-Trung trong năm 2020.
Theo dõi Baoquocte.vn trên
Châu Á-Thái Bình Dương trước Covid-19: Đại dịch - từ của năm 2020 (Kỳ 1)

Châu Á-Thái Bình Dương trước Covid-19: Đại dịch - từ của năm 2020 (Kỳ 1)

Tại sao lại là Mỹ và Trung Quốc? Bởi lẽ, với ưu thế về tiềm lực kinh tế, quân sự và tầm ảnh hưởng lớn so với phần còn lại, Washington và Bắc Kinh là hai người chơi lớn nhất tại khu vực. Mối quan hệ giữa hai quốc gia này từng được coi “mối quan hệ song phương quan trọng nhất trong thế XXI” và được theo dõi sát sao.

Trước đại dịch Covid-19, quan hệ Mỹ-Trung đã ít nhiều tiến triển theo những gì mà Tổng thống Donald Trump mong muốn. Thỏa thuận thương mại Mỹ-Trung giai đoạn một, ký kết hồi tháng Một có nhiều điều khoản có lợi cho Washington. Chiến dịch thuyết phục phương Tây “tẩy chay” hạ tầng mạng 5G của Huawei, hàng loạt trừng phạt nhắm vào nhiều tập đoàn lớn của Trung Quốc, kêu gọi công ty Mỹ dịch chuyển đầu tư khỏi Trung Quốc đã tiến triển nhất định. Ông Trump đã mơ về nhiệm kỳ thứ hai. Song đại dịch Covid-19 trong năm 2020 đã thay đổi hoàn toàn điều đó.

Tổng thống Donald Trump và Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình đã có một năm đầy sóng gió. (Nguồn: AP)
Tổng thống Donald Trump và Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình đã có một năm đầy sóng gió. (Nguồn: AP)

Đi trước về sau

Là quốc gia đầu tiên chịu tác động lớn của đại dịch, đã có lúc Trung Quốc chứng kiến gần 7.000 ca nhiễm/ngày, song với biện pháp phòng, chống dịch quyết liệt và hiệu quả, Trung Quốc đã ít nhiều kiểm soát được đại dịch, giảm số ca nhiễm xuống chỉ còn 17 người (ngày 14/12). Tính từ đầu dịch, Trung Quốc có tổng cộng 86.758 ca mắc Covid-19 và 4.634 trường hợp tử vong.

Đáng chú ý, với các chính sách phục hồi hiệu quả như rót hàng trăm tỷ USD đầu tư vào các dự án cơ sở hạ tầng lớn và hỗ trợ tiền mặt kích thích tiêu dùng, Trung Quốc đã sớm trên đà phục hồi. Theo Ngân hàng Thế giới (WB), Trung Quốc sẽ là quốc gia hiếm hoi có tăng trưởng kinh tế dương năm 2020 (1,6%).

Trong khi đó, Mỹ, với nền y tế công cộng tốt và có quãng thời gian chuẩn bị, lại bối rối trong phòng, chống dịch. Tính đến ngày 14/12, Mỹ ghi nhận số ca mắc mới và tử vong cao nhất thế giới, với tổng cộng 16.902.920 ca dương tính với SARS-CoV-2 và 307.800 ca tử vong từ đầu dịch. Đáng ngại hơn, số người chết vì Covid-19 tại Mỹ đã tăng 50,000 người sau chưa đầy bốn tuần.

Quý II/2020 đã trở thành quý tồi tệ nhất trong lịch sử kinh tế Mỹ, khi GDP giảm 31,4%. Ngay sau đó, GDP Mỹ quý III đã bật lại với tăng trưởng 33,1%, song khi hỗ trợ tài chính và chương trình kích thích kinh tế dần hết hiệu lực, Mỹ cần đối sách mới. Tốc độ tăng trưởng và phục hồi của nền kinh tế hậu đại dịch Covid-19 sẽ phụ thuộc nhiều vào quyết sách của Washington thời gian tới.

Tuy nhiên, quyết sách đó ra sao và người đưa ra nó là ai vẫn còn bỏ ngỏ. Đại dịch Covid-19 khiến nhiều người Mỹ chết, nền kinh tế chao đảo, trong khi chính phủ thiếu vắng kế hoạch chống dịch toàn diện và đồng bộ đã làm ông Trump mất điểm với cử tri và thất bại trong cuộc bầu cử vừa qua.

Quá trình đấu tranh, kiện tụng của ông chưa thể cản bước ông Joe Biden, ngày 14/12, nhận đủ số phiếu đại cử tri cần thiết và chính thức trở thành Tổng thống đắc cử Mỹ. Tuy nhiên, chưa có dấu hiệu gì cho thấy ông Donald Trump sẽ từ bỏ và ra đi trong êm đẹp vào ngày 20/1 tới.

Áp lực toàn diện

Tác động từ đại dịch đã khiến Washington đưa ra điều chỉnh mới, tăng cường áp lực với Bắc Kinh.

Trên khía cạnh chính trị, Mỹ cáo buộc Trung Quốc đã không minh bạch trong kiểm soát, phòng chống dịch Covid-19 và cần chịu trách nhiệm trước sự lây lan của đại dịch này. Mỹ không ngại đụng chạm tới vấn đề nhạy cảm trong quan hệ song phương như Tân Cương, Hong Kong, đẩy mạnh cải thiện quan hệ với chính quyền Đài Loan, bất chấp phản đối của Trung Quốc. Căng thẳng đã có lúc đạt đỉnh hồi tháng Bảy, khi hai bên ăn miếng trả miếng bằng cách đóng của hai Tổng Lãnh sự quán tại Houston và Thành Đô.

Về kinh tế, Mỹ gia tăng trừng phạt nhắm vào các tập đoàn Trung Quốc. Hôm 12/11, Tổng thống Donald Trump đã ký sắc lệnh hành pháp cấm doanh nghiệp và cá nhân Mỹ đầu tư vào các công ty bị Bộ Quốc phòng Mỹ xác định có dính líu quân đội Trung Quốc, trong đó có nhiều tập đoàn lớn như Tổng Công ty Dầu khí Hải Dương Trung Quốc (CNOOC), Tập đoàn Sản xuất Chất bán dẫn Quốc tế (SMIC), Công nghệ xây dựng Trung Quốc và Công ty Tư vấn kỹ thuật quốc tế Trung Quốc. Lệnh cấm này có hiệu lực từ ngày 11/1/2021.

Ngày 7/12, Bộ Tài chính Mỹ cũng công bố áp dụng biện pháp trừng phạt đối với 14 Đại biểu Đại hội đại biểu nhân dân toàn quốc Trung Quốc về vấn đề Hong Kong.

Về quân sự, Mỹ tăng cường thách thức Trung Quốc tại các điểm nóng khu vực. Ngày 21/10, Bộ Ngoại giao Mỹ đã phê duyệt ba hợp đồng bán vũ khí cho chính quyền Đài Loan trị giá hơn 1,8 tỷ USD. Hợp tác quốc phòng với đồng minh, đối tác khu vực được duy trì và mở rộng.

Đâu là nguyên nhân đằng sau sự tăng tốc triển khai các chính sách cứng rắn với Trung Quốc này?

Chính giới tại Washington nhận thức rằng sự trỗi dậy của Trung Quốc là thách thức lớn tới vị thế, lợi ích của Mỹ tại khu vực châu Á – Thái Bình Dương và cần được kiểm soát. Chính sách cứng rắn của Washington với Bắc Kinh chỉ là câu chuyện sớm muộn.

Tuy nhiên, tại sao chúng được triển khai mạnh vào lúc này? Lưỡng đảng, lưỡng viện ủng hộ các chính sách cứng rắn với Trung Quốc và ông Trump nhận thức rằng thúc đẩy các chính sách này là con đường để ông trở lại Nhà Trắng. Do đó, ông đã tích cực thể hiện thái độ với Trung Quốc, thách thức Bắc Kinh trong những vấn đề nhạy cảm nhất dù đó là Tân Cương, Hong Kong hay Đài Loan.

Thêm vào đó, ông Trump tích cực chỉ trích, coi Trung Quốc là “kẻ xấu”, với nước Mỹ là “người tốt” và các chính sách cứng rắn với Trung Quốc là điều nên làm.

Việc ông liên tục khẳng định SARS-CoV-2 là “virus Trung Quốc”, hoài nghi các nỗ lực điều tra nguồn gốc dịch bệnh của Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) tại Vũ Hán là một ví dụ như vậy. Quan trọng hơn, đó còn là cách ông hướng sự chú ý của cử tri khỏi những vấn đề nội bộ nước Mỹ đang đối mặt.

“Chính giới tại Washington nhận thức rằng sự trỗi dậy của Trung Quốc là thách thức lớn tới vị thế, lợi ích của Mỹ tại khu vực châu Á – Thái Bình Dương và cần được kiểm soát. Chính sách cứng rắn của Washington với Bắc Kinh chỉ là câu chuyện sớm muộn”.

Chiến lược “Tuần hoàn kép”

Trung Quốc, trước áp lực từ Mỹ, cũng đã có những điều chỉnh cần thiết.

Thứ nhất, Trung Quốc đã tích cực “minh oan”, đáp trả mọi cáo buộc của Mỹ cho rằng Trung Quốc không minh bạch trong quá trình chống dịch Covid-19 và nguồn gốc virus SARS-CoV-2. Cuối tháng 11, sau khi WHO khởi động tiến trình điều tra nguồn gốc SARS-CoV-2, hàng loạt báo cáo và nghiên cứu “khoa học” từ giới học giả Trung Quốc đã gạt bỏ giả thuyết rằng SARS-CoV-2 xuất phát từ Trung Quốc, cho rằng virus này có nguồn gốc tại Ấn Độ, xuất hiện tại Italy trước khi đến tại Trung Quốc. Xét cho cùng, việc bị cáo buộc làm lây lan đại dịch chết người sẽ tác động tiêu cực tới nỗ lực xây dựng hình ảnh cường quốc có trách nhiệm của Trung Quốc.

Thứ hai, đại dịch Covid-19 là cú hích để Trung Quốc đẩy nhanh triển khai chiến lược “tuần hoàn kép”. Trong bài phát biểu khai mạc Hội chợ nhập khẩu quốc tế Trung Quốc lần thứ ba tối ngày 4/11, Chủ tịch Tập Cận Bình khẳng định đây là “cục diện phát triển mới” gồm hai vòng tuần hoàn trong nước và quốc tế bổ trợ lẫn nhau, trong đó vòng tuần hoàn trong nước là chủ đạo song vẫn mở cửa, phù hợp với nhu cầu phát triển tự thân của Trung Quốc và đem lại lợi ích cho các nước khác.

Đáng chú ý, chính sách “tuần hoàn trong nước” này đã được ghi trong các mục tiêu lớn hơn về phát triển trong nước của Trung Quốc như “Made in China 2025” và từng được đề cập bởi giới học giả và một số lãnh đạo cấp cao Trung Quốc. Khái niệm này dựa trên ý tưởng kép về một nhà nước, đóng vai trò là động cơ chính của hoạt động kinh tế và về một nền kinh tế được kích thích từ bên trong, đặc biệt là tiêu dùng trong nước.

Do đó, chính sách này có thể giúp Trung Quốc hạn chế sự phụ thuộc vào thị trường xuất khẩu nước ngoài, đặc biệt là Mỹ, củng cố vai trò của chính quyền trung ương trong nền kinh tế. Theo cục diện này, Bắc Kinh đã soạn thảo kế hoạch đầu tư quốc gia cho các ngành chiến lược như viễn thông và chip bán dẫn, qua đó hướng tới giảm nhẹ tác động từ các lệnh trừng phạt từ Washington.

Thứ ba, Trung Quốc một mặt vẫn duy trì hợp tác quốc phòng với các đối tác trong khu vực, song không ngại thể hiện lập trường cứng rắn khi bị Mỹ thách thức trong những vấn đề nhạy cảm về chủ quyền, cho dù đó là tại Tân Cương, Hong Kong hay Đài Loan. Đơn cử, trước việc Mỹ tăng cường hợp tác quốc phòng với chính quyền Đài Loan, Quân đội Giải phóng Nhân dân Trung Hoa (PLA) đã tăng cường tuần tra tại Eo biển Đài Loan, khiến khu vực này trở thành một trong những điểm nóng đáng chú ý nhất tại châu Á - Thái Bình Dương và luôn đứng trên bờ vực xung đột.

Quan hệ Mỹ - Trung năm 2020 dưới tác động của đại dịch Covid-19 không hạ nhiệt mà còn trở nên nóng hơn bao giờ hết. Điều này đặt ra nhiều thách thức đáng kể đối với khu vực châu Á - Thái Bình Dương nói chung và Đông Nam Á nói riêng, trong đó có Việt Nam.

Sức mạnh kinh tế: 'Quân bài' giúp Trung Quốc soán ngôi Mỹ ở châu Á

Sức mạnh kinh tế: 'Quân bài' giúp Trung Quốc soán ngôi Mỹ ở châu Á

TGVN. Theo tờ The Hill, tại khu vực châu Á-Thái Bình Dương, dường như Mỹ đang nhận được sự ủng hộ nhiều hơn so với ...

Mỹ- Trung Quốc: Tình thời giận lấn thương

Mỹ- Trung Quốc: Tình thời giận lấn thương

TGVN. Tuần qua, chính quyền của Tổng thống Donald Trump tiếp tục gia tăng sức ép với Trung Quốc. Từ diễn biến này, hãy nhìn ...

Trật tự bốn cực - liều thuốc trị bách bệnh cho một thế giới ngày càng mong manh?

Trật tự bốn cực - liều thuốc trị bách bệnh cho một thế giới ngày càng mong manh?

TGVN. Bài viết của Daron Acemoglu, Giáo sư kinh tế tại Học viện Công nghệ Massachusetts (MIT), Mỹ về những lợi ích của trật tự ...

Minh Vương

Bài viết cùng chủ đề

Cạnh tranh Mỹ-Trung Quốc

Xem nhiều

Đọc thêm

Nga lại trở thành 'người khổng lồ' ở EU; giá khí đốt tăng vọt, cuộc khủng hoảng năng lượng mới 'gõ cửa' châu Âu?

Nga lại trở thành 'người khổng lồ' ở EU; giá khí đốt tăng vọt, cuộc khủng hoảng năng lượng mới 'gõ cửa' châu Âu?

Tháng 9/2024, Nga trở lại vị trí nhà cung cấp khí đốt chính cho Liên minh châu Âu (EU).
Từ ngày 1/1/2025, xe ô tô 8 chỗ phải lưu trữ dữ liệu hành trình tối thiểu 1 năm?

Từ ngày 1/1/2025, xe ô tô 8 chỗ phải lưu trữ dữ liệu hành trình tối thiểu 1 năm?

Từ 1/1/2025, xe ô tô 8 chỗ phải lưu trữ dữ liệu hành trình tối thiểu 1 năm? Hệ thống dữ liệu thiết bị giám sát hành trình và thiết ...
Tiết lộ bí kíp thành công của Mason Greenwood tại Marseille

Tiết lộ bí kíp thành công của Mason Greenwood tại Marseille

Những bí mật đằng sau thành công của Mason Greenwood tại Marseille đã được truyền thông Pháp tiết lộ.
Những chiến sĩ đặc biệt tại Triển lãm quốc phòng quốc tế Việt Nam 2024

Những chiến sĩ đặc biệt tại Triển lãm quốc phòng quốc tế Việt Nam 2024

Đội quân khuyển từ Trường Trung cấp 24 Biên phòng sẽ tham gia trình diễn tại lễ khai mạc Triển lãm quốc phòng quốc tế Việt Nam 2024 (19/12-22/12).
Tạp chí Quan hệ Quốc tế ra đời như thế

Tạp chí Quan hệ Quốc tế ra đời như thế

Hành trình ra đời của Tạp chí Quan hệ Quốc tế là ấp ủ, quyết tâm của Lãnh đạo Bộ Ngoại giao 35 năm về trước.
HLV Ruben Amorim không cho Leny Yoro ra sân trận U21 MU

HLV Ruben Amorim không cho Leny Yoro ra sân trận U21 MU

Tân HLV Ruben Amorim không muốn Leny Yoro thi đấu cho đội U21 MU trong bối cảnh trung vệ người Pháp vừa bình phục chấn thương.
Hội nghị thượng đỉnh G20: Cam kết, xu thế và động lực

Hội nghị thượng đỉnh G20: Cam kết, xu thế và động lực

Trong bối cảnh địa chính trị phân hóa sâu sắc, xung đột leo thang và biến đổi khí hậu, Thượng đỉnh G20 rất được trông đợi.
Chuyến thăm đa mục đích của Tổng thống Indonesia

Chuyến thăm đa mục đích của Tổng thống Indonesia

Tân Tổng thống Indonesia Prabowo Subianto có chuyến công du nước ngoài đầu tiên kéo dài nhiều ngày với quy mô lớn.
Hội nghị thượng đỉnh bất thường các nước Arab và Hồi giáo: Nỗ lực ngăn xung đột lan rộng

Hội nghị thượng đỉnh bất thường các nước Arab và Hồi giáo: Nỗ lực ngăn xung đột lan rộng

Hội nghị đã thể hiện rõ ý chí và cam kết của nhiều quốc gia trong việc ủng hộ người Palestine và tìm kiếm các giải pháp lâu dài.
Thế giới sẽ phải thích ứng với một nước Mỹ rất khác

Thế giới sẽ phải thích ứng với một nước Mỹ rất khác

Những thay đổi dưới thời Trump 2.0 sẽ tác động nhiều mặt tới nước Mỹ và thế giới.
Malaysia-Trung Quốc: Thắt chặt tình thân

Malaysia-Trung Quốc: Thắt chặt tình thân

Chuyến thăm Trung Quốc của Thủ tướng Malaysia phản ánh mong muốn tăng cường quan hệ song phương toàn diện, đặc biệt là kinh tế và thương mại.
Chiến thắng của ông Trump: 8 cụm từ đặc tả hành trình phi thường vào Nhà Trắng, đằng sau ngày thứ Ba 'nhàn nhã' là gì?

Chiến thắng của ông Trump: 8 cụm từ đặc tả hành trình phi thường vào Nhà Trắng, đằng sau ngày thứ Ba 'nhàn nhã' là gì?

Không cần phải chờ đợi thêm, ứng cử viên Donald Trump đã giành chiến thắng thuyết phục trong cuộc Bầu cử Tổng thống Mỹ 2024.
Hợp tác Mekong - Mỹ sẽ ra sao khi Tổng thống đắc cử Donald Trump trở lại Nhà Trắng

Hợp tác Mekong - Mỹ sẽ ra sao khi Tổng thống đắc cử Donald Trump trở lại Nhà Trắng

Sự trở lại của Tổng thống đắc cử Donald Trump mang nhiều hàm ý cho nước Mỹ và thế giới. Châu Á – Thái Bình Dương trong đó có tiểu vùng Mekong cũng không nằm ...
‘Cú nổ’ chấn động lịch sử, từ bạn hóa thù giữa Mỹ và Iran

‘Cú nổ’ chấn động lịch sử, từ bạn hóa thù giữa Mỹ và Iran

Quan hệ giữa Mỹ và Iran, từng là đồng minh thân cận thời đầu Chiến tranh Lạnh, đã biến thành đối đầu kéo dài hàng thập kỷ.
Ông Donald Trump: Hành trình ‘vượt ngàn chông gai’, đeo đuổi khát vọng trở lại Nhà Trắng

Ông Donald Trump: Hành trình ‘vượt ngàn chông gai’, đeo đuổi khát vọng trở lại Nhà Trắng

Cuộc đua vào Nhà Trắng giữa hai ứng cử viên Kamala Harris của đảng Dân chủ và Donald Trump của đảng Cộng hòa sẽ 'ngã ngũ' trong ngày 5/11 (giờ Mỹ).
Nhà Trắng và những điều đặc biệt về các Tổng thống Mỹ

Nhà Trắng và những điều đặc biệt về các Tổng thống Mỹ

Còn 2 ngày nữa Nhà Trắng sẽ xác định được chủ nhân mới thay thế đương kim Tổng thống Joe Biden. Đó sẽ là ứng viên đảng Dân chủ Kamala Harris hoặc chủ cũ, ông ...
Điều đặc biệt của bầu cử Mỹ

Điều đặc biệt của bầu cử Mỹ

Các cuộc bầu cử Tổng thống Mỹ luôn mang nhiều yếu tố bất ngờ, kịch tính, thậm chí có khả năng thay đổi cục diện vào phút chót.
Bầu cử Mỹ 2024: Quyền lực và giới hạn của Tổng thống Mỹ

Bầu cử Mỹ 2024: Quyền lực và giới hạn của Tổng thống Mỹ

Theo Hiến pháp Mỹ, ứng cử viên Tổng thống phải nhiều hơn 35 tuổi, đã sinh sống tại Mỹ liên tục trên 14 năm, được sinh ra tại Mỹ và là công dân Mỹ.
'Hạt hòa bình' gieo mầm ngoại giao nông sản Mỹ-Trung

'Hạt hòa bình' gieo mầm ngoại giao nông sản Mỹ-Trung

Nhóm các nhà nghiên cứu Mỹ và Trung Quốc đang tiến hành dự án 'hạt hòa bình' nhằm thúc đẩy cân bằng thương mại nông nghiệp giữa hai nước.
Xung đột Nga-Ukraine: Đoán ý đồ người kế nhiệm, Tổng thống Biden đi thêm nước cờ 'một mũi tên trúng hai đích'

Xung đột Nga-Ukraine: Đoán ý đồ người kế nhiệm, Tổng thống Biden đi thêm nước cờ 'một mũi tên trúng hai đích'

Mặc dù sắp mãn nhiệm nhưng Tổng thống Mỹ Joe Biden đã có một quyết định quan trọng liên quan đến xung đột Nga-Ukraine.
Cái 'gật đầu muộn mằn' của Tổng thống Biden với Ukraine: Thay đổi cục diện hay thêm dầu vào lửa?

Cái 'gật đầu muộn mằn' của Tổng thống Biden với Ukraine: Thay đổi cục diện hay thêm dầu vào lửa?

Tổng thống Joe Biden đã quyết định 'xé rào' vũ khí cho Ukraine. Tuy nhiên, những 'đòn giáng' không thể tạo ra bằng lời nói.
Ngoại giao đa phương của Việt Nam tạo tiếng vang trên truyền thông Mexico

Ngoại giao đa phương của Việt Nam tạo tiếng vang trên truyền thông Mexico

Truyền thông Mexico đề cao vị thế và sự tham gia, đóng góp hiệu quả của Việt Nam tại các diễn đàn đa phương gần đây như APEC, G20...
Mỹ-Trung chạy đua ngoại giao đường sắt, tìm đường tới mỏ khoáng sản châu Phi

Mỹ-Trung chạy đua ngoại giao đường sắt, tìm đường tới mỏ khoáng sản châu Phi

Nhằm tiếp cận trữ lượng khoáng sản khổng lồ của châu Phi, Mỹ và Trung Quốc đã bỏ vốn đầu tư cơ sở hạ tầng, bao gồm ngoại giao đường sắt tại đây.
Chuyên gia Trung Quốc: Bài viết 'Chống lãng phí' của Tổng Bí thư Tô Lâm nêu bật nhiệm vụ quan trọng của Việt Nam trước cơ hội lịch sử

Chuyên gia Trung Quốc: Bài viết 'Chống lãng phí' của Tổng Bí thư Tô Lâm nêu bật nhiệm vụ quan trọng của Việt Nam trước cơ hội lịch sử

Chuyên gia Trung Quốc: Bài viết 'Chống lãng phí' của Tổng Bí thư Tô Lâm nêu bật nhiệm vụ quan trọng của Việt Nam trước cơ hội lịch sử của “kỷ nguyên vươn mình".
Phiên bản di động